Sau khi dự án Chữ VN Song Song được cấp đăng ký bản quyền, nó đã nhận được nhiều chỉ trích của cộng đồng. Bên cạnh những chỉ trích hoàn toàn mang tính lăng mạ ra, thì những phản biện nghiêm túc tôi cảm thấy vẫn chưa đủ hợp lý, còn có lỗ hổng hoặc không đúng trọng tâm. Do vậy tôi muốn nêu lên một số hiểu biết cũng như suy nghĩ của tôi về dự án này.
Nguyên tắc cốt lõi của tôi luôn là tìm ra những điều có ích giữa những thứ đáng bỏ đi. Chỉ ra cái sai thì ai chả làm được, nhưng biến cái sai thành cái tốt mới là thứ đáng nói. Đó cũng có thể xem là tinh thần steelman: tranh luận với đối thủ bằng cách làm cho lập luận của họ sắc bén nhất có thể, rồi mới hãy bẻ nó. (Steel man là chữ đối lập với straw man – lập luận bù nhìn rơm.) Tất nhiên, tôi hiểu quá trình chú ý, ghi nhớ và biến đổi nghĩa của ý niệm sẽ luôn cản trở ta làm việc đó, nên dù có cảm thấy những người phản biện họ đã không làm đúng với tinh thần cởi mở, thì tôi cũng hiểu điều đó nằm ngoài năng lực của con người. Tôi mà phê phán họ thì không khác gì tự bắn vào chân mình.

Ở đây tôi chỉ đang muốn đặt lại cho đúng những giá trị mà nhóm tác giả đang theo đuổi mà thôi. Xin lưu ý là tôi và họ hoàn toàn không liên quan gì tới nhau. Tôi không cố gắng bênh họ, và có thể chúng tôi cũng có những bất đồng với nhau. Tôi chỉ phản biện lại những phản biện mà thôi. Phủ định của phủ định thì không nhất thiết là khẳng định. Tôi không hài lòng khi mọi người tự phá bỏ các nguyên tắc tranh luận cơ bản, và tôi thấy những ý phản biện còn nhiều lỗ hổng. Và tất nhiên, có thể chính tôi cũng đang hiểu sai cả hai bên không kém.
Xin xem thêm bài Tranh luận hiền hòa để hiểu thêm về điều tôi muốn nói.
Nội dung
- Vài thông tin và suy nghĩ xung quanh vụ tranh cãi này (suy nghĩ meta)
- Không phản ánh được đặc điểm âm vị tiếng Việt → không phải là đại diện tốt cho một bộ chữ tiếng Việt
- Tác giả khẳng định: thay thế chữ quốc ngữ là mong ước hoang tưởng
- Bản chất của mâu thuẫn này: tại sao đã thừa nhận việc không thay thế chữ Quốc ngữ rồi nhưng lại vẫn bị chỉ trích?
- Dự án tiền thân của nó đã được giới thiệu từ lâu
- Xem một ý tưởng là vớ vẩn và không mảy may suy nghĩ rằng mình có thể đang sai không phải là làm khoa học chân chính
- Sự cứng đầu và tự cao mà mọi người thấy ở tác giả có thể là kết quả của sự bối rối
- Các tác giả chưa đưa ra đủ lập luận chặt chẽ để chứng minh cho sự ưu việt của bộ gõ
- Suy nghĩ của tôi trước những nhược điểm của nó:
- Sự rối rắm và khó nhớ không phải là vấn đề với người muốn học
- Các công cụ hỗ trợ gõ nhanh trước giờ vẫn có thể được áp dụng cho bộ gõ này
- Một dự án cải cách chữ viết thành công cần được bắt nguồn từ những mong muốn phi ngôn ngữ học
- Những lý do phi ngôn ngữ học được gợi ý từ dự án CVNSS:
- Không gì đảm bảo các cách gõ hiện nay không còn gì để cải tiến thêm
- Giảm thời gian làm việc trên máy tính sẽ giảm các vấn đề về sức khỏe
- Thuận tiện cho việc gõ từ đa âm tiết mà không có dấu cách
- Sử dụng tiếng Việt không dấu vẫn là một nhu cầu có thực
- Tại sao chữ trên Facebook note lại không hiển thị chính xác?
- Kết
- Thông tin người viết bài
Các nguồn tham khảo
- Bài phỏng vấn nhóm tác giả Chữ VN Song Song
- Công cụ chuyển đổi giữa chữ quốc ngữ và CVNSS
- ‘Không nên can thiệp để sửa chữ Quốc ngữ lúc này’, tác giả Nguyễn Việt Long (dịch giả), đăng trên BBC Tiếng Việt
- Chữ Việt Nam song song 4.0: Không có cơ sở khoa học và không nên phổ biến, tác giả Nguyễn Văn Lợi (GS ngôn ngữ học), đăng trên Tia Sáng
- Phân tích đề xuất “Chữ Việt Nam song song 4.0” và tại sao không nên cải tiến tiếng Việt, tác giả Đặng Minh Tuấn, tác giả phần mềm Vietkey, người có nhiều đóng góp trong việc đưa Unicode thành tiêu chuẩn Việt Nam và thống nhất bộ mã dùng chung trong toàn quốc)
- Bao giờ chữ Quốc ngữ được yên thân?, tác giả Nguyễn Văn Hiệp, viện trưởng Viện Ngôn ngữ học
- Bài trên nhóm Viet Intellect
Vài thông tin và suy nghĩ xung quanh vụ tranh cãi này (suy nghĩ meta)
Suy nghĩ của tôi trước những nhược điểm của nó
Những lý do phi ngôn ngữ học được gợi ý từ dự án CVNSS
Kết
Tôi nghĩ đúng là những cải cách ngôn ngữ mới nên được giới thiệu thông qua một bộ gõ mới. Nó sẽ thuyết phục được những người muốn dùng nó, mà người chưa biết gì về nó vẫn không gặp khó khăn trong giao tiếp. Như vậy sẽ tránh gây sốc cho cộng đồng.
Các tác giả nên tránh nói về sự ưu việt của nó, mà tìm cách chứng minh rằng nó thật sự rất ưu thế so với cách gõ Telex, và thật sự là có một cộng đồng người đang khổ sở vì phải dùng tiếng Việt không dấu. Trước những bằng chứng không thể chối cãi, tự mọi người sẽ thấy nó ưu việt mà các tác giả không cần phải nói.
Các tác giả của các chữ viết cải tiến nếu muốn quảng bá thêm loại chữ viết này có thể xác định đây là một dự án thay đổi nhận thức xã hội. Có thể các bài giảng của Trung tâm cộng đồng LIN sẽ giúp xây dựng một kế hoạch chiến lược, kế hoạch hành động, và kế hoạch truyền thông hiệu quả, hướng đến những người xem việc sử dụng loại chữ này là cấp bách.
Thông tin người viết bài
Tôi tên thật là Nhật, tốt nghiệp ngành vật lý lý thuyết trường KHTN TPHCM (2010-2014). Từ lúc tốt nghiệp đến nay thì tôi tìm hiểu nhiều lĩnh vực để biết chính xác con đường nghiên cứu mình muốn đi. Nay thì mọi thứ đã rõ ràng, nhưng tôi lại muốn ứng dụng những gì mình tìm hiểu được để giải quyết các ngộ nhận và định kiến trong xã hội. Hiện tại thì tôi tự xem mình là nhà hoạt động xã hội thông qua dự án Quả Cầu, nhưng xong dự án này thì tôi sẽ đi tiếp con đường học thuật. Đề tài tôi muốn tìm hiểu là bản chất của góc nhìn. Người ta thường nói “luôn giữ cho góc nhìn của mình luôn tươi mới”, “nhìn vấn đề bằng nhiều góc nhìn khác nhau”, “đặt mình vào góc nhìn của người khác”, nhưng góc nhìn bản chất là gì thì vẫn còn mơ hồ. Chính vì mơ hồ như vậy, nên mới có chuyện nói thì dễ làm mới khó. Nghiên cứu của tôi tìm cách trả lời những câu hỏi như:
- Bản chất của góc nhìn là gì?
- Như thế nào thì gọi là có góc nhìn mới?
- Bản chất của việc đặt mình vào góc nhìn của người khác là gì?
- Tại sao hai người luôn bị bất đồng dù cả hai đều có ý tốt cho nhau?
- v.v.
Câu chốt của nó là:
Lật lại giả định ngầm = biến đổi nghĩa của từ = thay đổi góc nhìn
Một điều tình cờ là cách đây một tháng GS Hồ Hải Thụy (thầy của GS Nguyễn Văn Hiệp, viện trưởng Viện Ngôn ngữ học) có ghé thăm web của tôi và donate $50, với lời nhắn là “Tôi thấy ông làm được nhiều việc có ích thì ủng hộ để động viên”.
Một số link khác cho ai có quan tâm:
5 thoughts on “Một số suy nghĩ từ dự án Chữ VN Song Song”