The difference between the almost right word and the right word is really a large matter – ’tis the difference between the lightning-bug and the lightning.
— Mark Twain
Thực ra trong rất nhiều trường hợp, thứ cản trở ta có được từ khoá không hẳn là ở việc không biết phải bắt đầu tìm hiểu ở đâu, mà ở việc không có thời gian tìm hiểu. Mỗi một thắc mắc đều làm tăng thêm khối lượng nhận thức mà chúng ta có trong tâm trí, qua đó làm phân tán sự tập trung của ta khỏi thứ mà ta định làm. Có những câu hỏi ta rất muốn có câu trả lời nhưng mãi mà vẫn chưa đi google. Sẽ thật tốt nếu như bạn có ngay một người am hiểu về lĩnh vực đó và sẵn sàng trả lời cho bạn. Nhưng nếu bạn không có ai am hiểu lĩnh vực quanh mình, hoặc bạn không muốn làm phiền họ nên không muốn hỏi họ, hoặc họ cũng không biết câu trả lời, thì lúc này câu hỏi “Làm sao để tìm được thứ ta cần khi ta không biết từ khoá chính xác của nó” sẽ trở thành:
Nội dung
Nếu tôi phải tự tìm hiểu một mình, thì đâu là nơi dễ gặp được từ khoá cần tìm nhất?
Các gợi ý được sắp xếp theo mức độ dễ dàng.
Máy tìm kiếm
Nhược điểm của việc này là không ít chủ đề bị tấn công bởi SEO rác. Có thể giảm thiểu điều này bằng việc ẩn kết quả tìm kiếm rác trên Google, tuy nhiên cũng chỉ hạn chế được phần nào. Hơn nữa, kể cả khi không bị SEO rác, thì cũng có khả năng Tác giả của một bài viết không bao giờ vét cạn được mọi từ khoá mà người đọc có thể sẽ nhập vào máy tìm kiếm để được gợi ý tới bài viết đó.
Các công cụ tổng hợp và liệt kê khái niệm
- Globe Explorer: tự động liệt kê các khái niệm liên quan và phân loại chúng
- Không gian vector từ của Google
- Từ điển các từ đồng nghĩa, gần nghĩa (synonyms)
ChatGPT hay Gemini thực ra cũng nằm trong nhóm này, nhưng có lẽ chúng không hiệu quả bằng các công cụ trên trong nhiệm vụ này.
Các cộng đồng liên quan
Diễn đàn chuyên về hỏi đáp Stack Exchange có cơ chế bầu chọn theo tập thể, giúp đưa thông tin hữu ích nhất lên cao. Quora cũng là một diễn đàn hỏi đáp có cơ chế bầu chọn theo tập thể, nhưng có vẻ nó thiên về nghe những câu chuyện từ những người có uy tín hơn. Với những câu hỏi để tìm từ khoá thì bạn không có nhiều không gian để giải thích vấn đề, và cũng dễ gặp tình trạng câu trả lời chỉ chung chung. Nếu muốn có những cuộc thảo luận mở thì mình thấy Reddit tốt hơn.
Nếu cần nơi tổng hợp tiếng Việt thì mình có tổng hợp 500 nhóm Facebook hay. Mục đích của danh sách này chủ yếu để seeding, không phải để tìm từ khoá, nhưng phần học thuật thì cũng có thể hữu ích cho bạn. Phần đó bây giờ cũng phải cập nhật lại.
Nếu dành thời gian để viết những gì bạn đã thử mà không được thì câu hỏi của bạn sẽ trở nên hấp dẫn hơn, tạo được nhiều tương tác hơn.
Các hệ thống tri thức cộng đồng
- Phần mục lục của List of lists of lists
- Các kho kiến thức. Với tiếng Việt thì có trang giới thiệu về đối ⊷ thoại.
Xem thêm:: Sự khác biệt của bản đồ tri thức với các hình thức khác trong việc dẫn một người đến thứ họ cần nhất
Các nghiên cứu tổng quan, sách nhập môn, bài giảng đại học
Hết cách rồi, phải lao đầu vào nghiên cứu thật kỹ thôi.
- Lên YouTube kiếm playlist
- Tìm trên Google Scholars bằng truy vấn
[chủ đề] literature review - Lên LibGen tải sách
Xem thêm:: Tinh túy của một cuốn sách chính là mục lục của nó
Liệu đây đã là cách hiệu quả nhất chưa?
Quay trở lại câu hỏi ban đầu:
Làm sao để tìm được thứ ta cần khi ta không biết từ khoá chính xác của nó?
Như có đề cập ở đầu bài, trong rất nhiều trường hợp, thứ cản trở ta có được từ khoá không hẳn là ở việc không biết phải bắt đầu tìm hiểu ở đâu, mà ở việc không có thời gian tìm hiểu. Cho nên, giải pháp tốt nhất cho vấn đề ban đầu không phải là hỏi xem “Nếu tôi phải tự tìm hiểu một mình, thì đâu là nơi có tôi dễ gặp được từ khoá cần tìm nhất?”, mà là:
Làm sao để tôi có thể luôn tìm được người sẵn sàng chia sẻ hiểu biết của mình với chi phí chấp nhận được?
Điều này quay về ý tưởng Tổ chức các buổi chia sẻ kỹ năng miễn phí với nhau.
Trong trường hợp vẫn phải tự tìm hiểu một mình, thì câu hỏi ban đầu thực chất là câu hỏi:
Từ khoá nào sẽ giúp tôi đi tìm từ khoá tôi chưa biết một cách hiệu quả?
Ban đầu mình nghĩ từ khoá đó là Chiến lược tìm kiếm (Search strategy), là một chủ đề nằm trong ngành Khoa học thông tin. Nhưng sau đó mình nhận ra nó thiên về việc tìm kiếm tài liệu liên quan, vốn là phần đã được nói ở trên, hơn là đưa ra những lập luận để có một kết luận rằng liệu những gì đã nói ở trên là đã vét cạn mọi cách hiệu quả nhất chưa. Dù sao thì mình cũng chưa tìm hiểu sâu về nó nên cũng có thể kết luận sai.
Mình nghĩ câu hỏi ban đầu là một chủ đề trong công cụ nghĩ. Và theo mình hiểu thì hiện tại cũng chỉ là chịu khó lần mò để xem người ta bàn thế nào, rồi đọc trong đống họ bàn để biết được từ khóa thôi. Rốt cuộc thì tất cả những gì bạn có từ bên ngoài là gợi ý, và bạn phải tự đánh giá xem gợi ý đó có giải quyết khúc mắc của bạn hay không. Hên thì thỏa mãn hết còn xui thì bạn cũng chỉ có thể cảm ơn sự giúp đỡ của họ rồi phải tự đi tiếp. Xếp hạng của Google hay câu trả lời của chuyên gia hay người có kinh nghiệm cũng chỉ là gợi ý mà thôi. Chứ bạn nghĩ với những nhà nghiên cứu thì khi họ đang đứng ở biên giới tri thức thì làm gì có cái khái niệm có sẵn nào trả lời cho họ được. Họ chính là những người tạo ra khái niệm cho những người như chúng ta xài. Thì về bản chất mình cũng đang làm công việc giống như họ thôi, chỉ là đi sau họ thôi. Bộ công cụ họ sử dụng để tạo ra khái niệm mới cũng là bộ công cụ bạn dùng để đi tìm khái niệm họ đã tạo ra.
Lĩnh vực nghiên cứu về môi trường nghĩ này cũng chỉ mới được để ý nhiều gần đây. Mình nghĩ hiện tại lĩnh vực này cũng chưa có câu trả lời tốt nhất cho bạn. Và có thể nó sẽ cùng giống như nhiều lĩnh vực khác, nghiên cứu được một hồi thì cũng lại gặp ngõ cụt? Có thể lý do cho ngõ cụt đó là vì vướng phải những câu hỏi chưa ai trả lời được của khoa học nhận thức và triết học tinh thần? Ngõ cụt là lý do của chính nó?
Hoặc cũng có thể có câu trả lời rồi mà mình chưa biết. Nếu vậy thì là mình cũng đang không biết từ khóa của nó để mà tìm.
Đọc thêm
Giúp nhau thoát nợ
Khi một người cần vay nhiều thì sẽ có 2 nguồn để vay:
- Từ bạn bè, người thân
- Từ các dịch vụ cho vay tín chấp, bất kể đó là vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận
Nhưng:
- Vay từ bạn bè, người thân thì khó mở lời, mà nếu đã mở lời thì cũng có vô số lý do để họ từ chối. Có những người dù có tiền và cũng quan tâm bạn bè nhưng vẫn quan niệm rằng "Không cho vay thì mất bạn. Cho vay rồi còn mất nhanh hơn"
- Vay dịch vụ thì có thể không đủ điều kiện để được vay, hoặc lãi quá cao, hoặc hạn mức không đủ để xử lý vấn đề
Ai cũng biết giải pháp cho chuyện này là góp gió thành bão, nhiều người cùng tham gia hỗ trợ họ. Một trong những cách thường gặp là gây quỹ cộng đồng, như mở tài khoản trên Thiennguyen.app hay GoFundMe rồi vận động mọi người tham gia, chia sẻ. Nhưng giải pháp này có những vấn đề, ở cả phía cá nhân người cho tiền cũng như ở mô hình. Với người cho tiền, dù sự giúp đỡ người khác làm con người cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa, việc mất tiền vẫn làm cho tâm lý của họ bị đau. Với mô hình, nó không chú trọng vào việc xây dựng cộng đồng hay thay đổi hệ thống, mà chỉ dừng ở mức từ thiện.
Song song với việc xây dựng các hình thức kinh tế thay thế phi tư bản, một giải pháp cho tình trạng này là thành lập một quỹ vi mô với mục đích giúp đỡ nhau hơn là kiếm tiền, nhưng vẫn đem lại lợi ích hợp lý cho người cho vay. Nếu bạn đã từng cho bạn bè mình mượn tiền và muốn chuyện này được giải quyết triệt để hơn, bạn có thể cân nhắc tham gia quỹ.