Các bạn hẳn đã xem qua bộ phim Ratatouille – chú chuột đầu bếp rồi nhỉ? Đây là những suy nghĩ của mình sau khi xem xong lại phim. Nó sẽ đưa các bạn đi từ góc nhìn này tới góc nhìn khác. Ví dụ như: Mệnh lệnh nào đã khiến chú chuột Remy sẵn sàng đoạn tuyệt với gia đình để đi theo những kẻ giết hại đồng loại của mình? Đâu là giọt nước tràn ly khiến anh buông xuôi và chấp nhận thân phận của mình? Đâu là những biến đổi ngôn ngữ để nhà phê bình Ego cuối cùng cũng hiểu được ý của ông chủ Gusteau? Và tại sao Gusteau lại không thể làm ý của mình dễ hiểu ngay từ đầu?
Tất nhiên là bài này chỉ dành cho những ai đã xem phim. Nếu được thì mời bạn xem lại phim trước khi đọc bài, để nhớ lại các chi tiết một cách tốt nhất. Dù bạn đã coi phim rồi, nhưng nếu bạn chưa coi lại trong vòng một tuần trở lại đây, thì mình vẫn KHÔNG khuyến khích bạn đọc bài này.
“Không phải tất cả mọi người đều có thể trở thành một nghệ sĩ lớn, nhưng một nghệ sĩ lớn có thể đến từ bất cứ đâu.” Năm mới chúc các bạn luôn tìm thấy cho mình niềm đam mê và cảm hứng sáng tạo ở bất kỳ điều gì dù tầm thường nhất.
Trước khi đọc tiếp, hãy xác nhận là bạn vừa mới coi phim xong và nhớ các chi tiết trong phim bằng cách trả lời câu hỏi sau: Linguini đã tóm được Remy bằng vật dụng gì?
Có lẽ cảnh thú vị nhất của những người đã từng xem phim này là cảnh Remy thưởng thức mùi vị của thức ăn. Người đứng đằng sau cảnh phim này, hoạ sĩ chuyển động (animator) Michel Gagné, là một người có hội chứng cảm giác kèm (synesthesia). Người có hội chứng này có sự giao thoa về cảm giác độc đáo giữa hai giác quan mà người bình thường không thể cảm nhận được. Có rất nhiều loại cảm giác kèm khác nhau. Ví dụ, một người có hội chứng này khi nhìn vào chữ A sẽ thấy nó có màu đỏ, và số 8 có màu tím, mặc dù chúng chỉ là màu đen với người bình thường. Một người khác khi nghe một tiếng trumpet liền thấy một hình tam giác màu cam trong không gian.
Đây là một clip khác của Gagné, minh hoạ những gì anh nhìn thấy trong lúc nghe một đoạn ngẫu hứng piano của Pau Plimley, một trong những cây cổ thụ ở dòng nhạc avant-garde jazz ở Canada. Khi Plimley nhìn thấy một đoạn trong clip này lần đầu tiên, ông đã nói với Gagné trong nước mắt: “Giống như anh đã đọc được tâm hồn tôi”. Cũng chính nhờ đoạn clip này mà Pixar đã mời anh về hợp tác làm phim Ratatouille.
Một số người nổi tiếng có hiện tượng này:
- Cũ có: Vladimir Nabokov, Franz Liszt, Vincent van Goth, Richard Feynman
- Mới có: Pharrell Williams, Lorde, Beyoncé, Kanye West
Sau khi đăng lên thấy hoá ra có nhiều người ở VN cũng có ghê, nên mình lập nhóm Cảm giác kèm (Synesthesia) để mọi người cùng giao lưu.
Gusteau: Nấu ăn ngon không dành cho những trái tim yếu đuối. Bạn phải có một trái tim mạnh mẽ, ngập tràn trí tưởng tượng. Bạn phải thử những thứ có thể không ra gì. Và không được để ai tạo ra những giới hạn cho bạn cho dù bạn đến từ đâu. Thứ duy nhất giới hạn được bạn chính là tâm hồn bạn.
Điều tôi nói là sự thực. Ai cũng có thể nấu ăn. Nhưng chỉ những ai dũng cảm mới có thể thành công.
Gusteau: Great cooking is not for the faint of heart. You must be imaginative, strong hearted. You must try things that may not work. And you must not let anyone define your limits because of where you come from. Your only limit is your soul.
What I say is true. Anyone can cook. But only the fearless can be great.
🔎
Tất cả những người trẻ, biết mình có tài, biết rằng cái định kiến mà xã hội đang có với mình sẽ tự động biến mất khi họ nhìn ra được tài năng đó, sẽ luôn mê mẩn với những câu nói đầy cảm hứng như này. Và ai có thể nói là nó sai? Nó đúng, càng đi càng thấy đúng. Nhưng điều họ không thể ngờ được là thứ sẽ hành hạ họ không phải là bản thân những định kiến đó (chúng chỉ là những con dao giấy được ném lung tung vào người họ thôi), mà chính là sự quan tâm mà họ dành cho những người ném dao giấy đó.
Skinner: Chúc mừng. Cậu có thể nấu lại được thành công tình cờ của cậu. Nhưng nếu muốn tồn tại được trong bếp của tôi thì cậu cần phải biết nhiều hơn là nấu xúp đấy, nhóc ạ. Colette sẽ chịu trách nhiệm dạy cậu cách làm việc ở đây.
Linguini: Nghe này, tôi muốn cho cô biết là tôi vinh dự biết bao khi được học với một…
Colette: Không! Anh nghe đây. Tôi chỉ muốn anh biết chính xác anh đang làm việc với ai. Anh thấy có bao nhiêu phụ nữ trong bếp này?
Linguini: À, tôi…
Colette: Chỉ có mình tôi. Anh có biết vì sao không?
Linguini: À, tôi…
Colette: Bởi cái bộ môn ẩm thực tinh hoa này có một hệ thống cấp bậc cũ rích được xây dựng trên những quy định do mấy lão già ngu ngốc viết ra. Những quy định đã được thiết kế sao cho không phụ nữ nào tham gia nổi vào cái nghề này. Nhưng sao tôi lại vẫn được ở đây. Anh biết tại sao không?
Linguini: Bởi vì, ơ, bởi vì cô…
Colette: Bởi vì tôi là đầu bếp cứng rắn nhất cái bếp này. Tôi đã làm việc chăm chỉ rất lâu để đạt được điều đó. Và tôi không định đánh liều công việc của mình cho một anh dọn rác gặp may nào đó. Nghe rõ chưa?
Skinner: Congratulations. You were able to repeat your accidental success. But you’ll need to know more than soup if you are to survive in my kitchen, boy. Colette will be responsible for teaching you how we do things here.
Linguini: Listen, I just want you to know how honored I am to be studying under such…
Colette: No! You listen. I just want you to know exactly who you are dealing with. How many women do you see in this kitchen?
Linguini: (TITTERING) Well, I…
Colette: Only me. Why do you think that is?
Linguini: Well, I…
Colette: Because haute cuisine is an antiquated hierarchy built upon rules written by stupid old men. Rules designed to make it impossible for women to enter this world. But still I’m here. How did this happen?
Linguini: (TITTERING) Because, well, because you…
Colette: Because I am the toughest cook in this kitchen. I’ve worked too hard for too long to get here, and I am not going to jeopardize it for some garbage boy who got lucky. Got it?
🔎
Mối quan hệ của Linguini và Colette bắt đầu bằng việc cô dí dao vào cổ anh. Cô, cũng như Remy, cũng bắt đầu sự nghiệp của mình bằng việc chống lại định kiến của xã hội. Thế nên, khi ý của cô muốn nói là “Ai cũng có thể nấu ăn”, thì với Linguini, cô lại đang nói là “Không phải ai cũng có thể nấu ăn”. Lời nói của cô đã bị đảo nghĩa, và cả hai đều không nhận ra được điều đó.
Sau khi nghe Remy bày tỏ sự khó chịu của mình với sự khó chịu của Django với con người, Django liền dẫn Remy ra một tiệm diệt chuột.
Django: Nhìn thật kĩ đi Remy. Đây là những gì sẽ xảy đến khi một con chuột bắt đầu cảm thấy thoải mái với con người. Thế giới mà chúng ta đang sống thuộc về kẻ thù. Chúng ta phải luôn sống dè chừng. Chúng ta chăm lo cho giống loài của mình, Remy ạ. Mọi thứ đã được an bài từ trước rồi, chúng ta chỉ là chuột thôi con trai ạ.
Django: Take a good long look, Remy. Now, this is what happens when a rat gets a little too comfortable around humans. The world we live in belongs to the enemy. We must live carefully. We look out for our own kind, Remy. When all is said and done, we’re all we’ve got.
🔎
Một bài học về cuộc sống. Nếu như “Ai cũng có thể nấu ăn” là những lời gan ruột của Gusteau, thì “Tránh xa con người” cũng là những lời gan ruột của Django. Cả hai quan niệm đều là những gì họ đã trăn trở và chiêm nghiệm trong suốt cuộc đời, và không có cái nào kém giá trị hơn cái nào. Nhìn vào Django, ta có thể thấy ngay ông ấy không hề ghét bỏ loài người. Ông ấy hẳn đã từng tin vào những điều tốt đẹp của loài người, hết lần này đến lần khác. Nhưng loài người lại làm ông ấy thất vọng, cũng hết lần này đến lần khác. Những điều đó tích tụ dần dần, cho đến một ngày ông ấy bàng hoàng nhận ra: tôi không còn khả năng để tin thêm một lần nào nữa rồi.
Django không hề áp đặt Remy chút nào. Ông chỉ đặt duy nhất một câu hỏi: nếu con người là một loài tử tế, vậy thì đây là gì? Nếu ai cần hoài nghi bất kỳ điều gì ông ấy nói, cứ dắt họ ra bất cứ cửa hàng diệt chuột nào. Sự thật rành rành ra đó, nếu Remy vẫn không chịu tin, thì phải nói thẳng là anh đang bao che cho kẻ không bao giờ ngừng hủy hoại mình, và đang có dấu hiệu của hội chứng Stockholm. Còn ông ấy thì không muốn làm như thế. Ông ấy muốn đối diện với sự thật.
Remy: Không.
Django: Hả?
Remy: Không. Bố, con không tin đâu. Bố đang bảo con rằng tương lai… chỉ có thể là thế này thôi sao?
Django: Mọi thứ sinh ra đã vậy rồi. Con không thể thay đổi được tự nhiên.
Remy: Thay đổi là điều tự nhiên, bố à. Một phần mà chúng ta có thể tác động đến. Và nó bắt đầu khi chúng ta quyết định.
Django: Con đi đâu đấy?
Remy: Đi tiếp, cùng với vận may của mình.
Remy: No.
Django: What?
Remy: No. Dad, I don’t believe it. You’re telling me that the future is… Can only be more of this?
Django: This is the way things are. You can’t change nature.
Remy: Change is nature, Dad. The part that we can influence. And it starts when we decide.
Django: Where you going?
Remy: With luck, forward.
🔎
Đây là ánh mắt cuối cùng của Remy dành cho cha trước khi bước đi trên con đường của riêng mình. Anh không phủ nhận điều trước mắt mình là đúng, nhưng anh tin là có một cách diễn giải khác cho sự thật này. Anh chấp nhận mình sẽ có hội chứng Stockholm để tiếp tục niềm tin vào con người. Anh muốn chấm dứt chuyện này, một lần cho mãi mãi.
Không ai trong số họ mảy may quan tâm liệu con người có cho mình được một cái gì không, và cũng không ai trong số họ muốn làm bố mình/con mình phải đau lòng. Họ hiểu tấm lòng của nhau, nhưng họ vẫn không thể đi bên cạnh nhau. Remy vẫn phải cô đơn trên con đường mình đã chọn, và Django vẫn phải để Remy cô đơn đi trên con đường đó. Một câu chuyện buồn giữa hai kẻ có tấm lòng từ bi mạnh mẽ.
Trên phương diện logic, anh trả lời hơi… lạc đề. Django thực ra không hề có ý ngăn cản anh đến với con người mà chỉ muốn hỏi: “con đã có phương pháp nào để giữ cho bản thân được an toàn hay không?” Chỉ cần anh trả lời “con có một người sẵn sàng bảo vệ con” thì mọi chuyện sẽ khác. Nhưng anh không hề trả lời như vậy. Tại sao? Vì thực ra Django có hỏi câu đó đâu. Nhưng tại sao? Đó là vì mặc dù vấn đề ban đầu chỉ là “loài chuột cần tìm cách để giữ an toàn khi ở gần con người”, thì để thuận tiện hơn cho việc lưu trữ nó trong trí nhớ, ý niệm đó sẽ được biến đổi thành “con người sẽ tìm cách làm hại loài chuột”. Có thể thấy, khi nói vấn đề nằm ở phía loài người chứ không phải ở phía loài chuột, thì vấn đề bỗng trở nên dễ nhớ, dễ hiểu, dễ áp dụng hơn rất nhiều.
Nhưng đây là vấn đề về mặt lưu trữ thông tin trong bộ nhớ, chứ như đã phân tích ở cảnh trước, Django đâu có muốn ghét bỏ hay đổ lỗi gì loài người đâu. Chính việc khái niệm đã bị biến đổi nghĩa khiến cho việc giải quyết vấn đề trở nên khó khăn hơn. Khi thông tin được lấy ra khỏi bộ nhớ, thì ý niệm gốc đã bị quên rồi. Mà đã quên rồi, thì cũng không thể nào nói đúng thứ cần nói được.
Tương tự, Remy cũng đâu thực sự thấy con người an toàn đâu. Thứ duy nhất anh biết chắc là ở bên Linguini, anh sẽ an toàn. Nhưng Linguini không thể đại diện cho toàn bộ con người. Nên Remy không có hội chứng Stockholm với Linguini, nhưng với loài người thì có. Đã thế anh còn nói đến những vấn đề như “tương lai không phải thứ có thể đoán được”, “bản chất của tự nhiên là thay đổi”, hay “việc ta ra quyết định sẽ thay đổi bản chất của tự nhiên”. Não anh đã quy nạp Linguini thành toàn bộ loài người và liên kết nó với các chủ đề khác để dễ lưu trữ thông tin hơn, nhưng điều đó khiến cho cuộc nói chuyện của cả hai không đi tới đâu.
Nên nói tóm lại:
- Remy không trả lời trực tiếp vào câu hỏi của Django, nên dù biết là Remy không sai Django vẫn không biết mình đang sai ở đâu
- Django dù muốn hỏi câu hỏi trực tiếp ông cũng không thể hỏi được, nên Remy dù muốn trả lời vào câu hỏi đó anh cũng không làm được
Ở đây Remy nói sự thay đổi sẽ bắt đầu khi chúng ta quyết định. Nghĩa là nếu muốn bàn về sự thay đổi, thì phải bàn về sự ra quyết định. Nhưng nếu muốn bàn một cách rốt ráo về sự ra quyết định, thì không thể không bàn đến sự chú ý. Vì sự chú ý được sinh ra là để quyết định xem điều gì cần phải làm giữa những mong muốn khác nhau, thậm chí mâu thuẫn nhau. Tôi có một bài viết dành riêng cho nó: Bản ngã là gì nếu không phải là sự chú ý?
Sau khi Colette được Linguini (cưỡng) hôn, quá sung sướng cô chở Linguini khắp thành phố. Cô rồ ga điên cuồng, gió bay phần phật làm Linguini rơi cả nón ra, trong đó có Remy. Lúc rơi ra anh bị văng vào một quán cà phê vỉa hè, và mọi người đánh đuổi anh xuống cống.
Khách đi đường: Chuột!
(MỌI NGƯỜI LA HÉT)
Người phụ nữ: Lũ động vật kinh tởm.
Remy: Tôi đã bị nhắc nhở rằng mọi thứ mong manh như thế nào. Cách thế giới thực sự nhìn tôi ra sao. Và mọi thứ ngày càng tồi tệ hơn.
People on the street: Rat!
(PEOPLE SCREAMING)
Woman: Disgusting little creatures.
Remy: I was reminded how fragile it all was. How the world really saw me. And it just kept getting better.
🔎
Đây không phải là lần đầu tiên anh bị đánh đuổi như vậy (lần đầu ở nhà bà chủ nhà, và lần hai là lúc bị phát hiện trong bếp). Nhưng đây là lần đầu tiên anh thực sự ngẫm nghĩ về thân phận loài chuột của mình. Hai lần đầu sự đánh đuổi của họ chỉ là những con dao giấy được phóng lung tung vào người anh thôi, nhưng phải sau hôm nói chuyện với Django, anh bắt đầu nghĩ tốt về những người đã ném dao vào anh. Và như đã nói ở bức hình đầu tiên, chính sự quan tâm của anh dành cho họ mới thực sự là con dao đâm vào người anh.
Remy vào văn phòng của bếp trưởng Skinner và phát hiện di chúc của Gusteau cùng với lá thư của mẹ Linguini. Skinner phát hiện thấy và rượt đuổi Remy. Đây là cảnh Remy nhảy ra khỏi tàu.
🔎
Nhiều người sẽ nhìn vào cảnh này mà vui mừng trước sự chiến thắng của Remy với kẻ xấu. Tuy nhiên, đây không phải là năng lực của anh gì cả, mà chỉ là may mắn thôi. Nếu không có cơn gió bất ngờ thổi đó, nếu khối lượng của Remy không đủ nhỏ để cơn gió đó có thể đẩy anh đi xa hơn, thì làm sao mà anh có thể đáp lên con tàu đó được? Nếu rơi xuống nước, làm mất bản di chúc và lá thư của mẹ Linguini thì có thể mọi việc sẽ còn tồi tệ hơn.
Nhưng điều đó cũng không có nghĩa là thành công hay thất bại hoàn toàn phụ thuộc vào ngoại cảnh. Nếu phân tích kỹ hơn, ta có thể thấy là bây giờ Remy đã được Linguine công nhận rồi. Chỉ cần có lớp vỏ con người, thì anh dư sức ra mở nhà hàng riêng. Nên tuy đúng là thành công thì cần có sự tác động từ ngoại cảnh, nhưng ta không nên dùng quan điểm đó trong bất cứ lập luận nào của mình. Vì những ai nghĩ rằng cần phải có ngoại cảnh thì mới thành công sẽ là những người thất bại đầu tiên.
Ego: Cậu là Linguini phải không?
Linguini: Uh, chào ông…
Ego: Thứ lỗi cho tôi vì đã làm gián đoạn buổi tiệc chúc mừng sớm của cậu, nhưng tôi nghĩ sẽ chỉ công bằng khi cho cậu một cơ hội thi đấu vì cậu mới tham gia cuộc chơi này.
Linguini: Uh… cuộc chơi?
Ego: Đúng. Và cậu đang chơi mà không có đối thủ nào tham gia. Điều đó, như cậu có thể đoán… là phạm luật.
Linguini: Ông là Anton Ego.
Ego: Cậu phản ứng hơi chậm so với một người đang nổi lên như gió.
Linguini: Còn ông quá gầy so với một người thích đồ ăn.
Ego: Tôi không thích đồ ăn. Tôi yêu chúng. Nếu tôi không yêu chúng, tôi sẽ không nuốt. Tôi sẽ quay lại vào tối mai với một kì vọng lớn. Cầu mong anh sẽ không làm tôi thất vọng.
Ego: You are monsieur Linguini?
Linguini: Uh, hello…
Ego: Pardon me for interrupting your premature celebration, but I thought it only fair to give you a sporting chances as you are new to this game.
Linguini: Uh… game?
Ego: Yes, and you’ve been playing without an opponent, which is, as you may have guessed… against the rules.
Linguini: You’re Anton Ego…!
Ego: You’re slow for someone in the fast lane.
Linguini: And you’re a thin for someone who likes food! [Journalists gasps]
Ego: I don’t like food, I love it. If I don’t love it, I don’t swallow. [Linguini gulps nervously] I will return tomorrow night with high expectations. Pray you don’t disappoint me. [leaves]
🔎
Ego được nhà làm phim mô tả như một người vô cùng bảo thủ và cao ngạo. Ông rất tự hào với những đoạn chơi chữ vừa đấm vừa xoa của mình, và xem việc hạ bệ được Gusteau là một chiến công hiển hách. Nhưng ở đoạn này theo tôi đắt giá nhất là hai câu cuối cùng: “Tôi sẽ quay lại vào tối mai với một kì vọng lớn. Cầu mong anh sẽ không làm tôi thất vọng.” Nó cho thấy toàn bộ cái tôi của ông ấy (cái ego của Ego) được sinh ra chỉ để nhằm một điều duy nhất: giữ vững sự kỳ vọng về chất lượng sản phẩm. Nếu thực sự Linguini/Remy có tài, chẳng phải chinh phục ông ấy là một điều rất dễ dàng sao? Vậy thì, lửa thử vàng, gian nan thử sức. Nếu Ego là một kẻ kém cỏi trong việc bảo vệ cái tôi của mình, thì Paris sẽ chỉ biết Remy là một tài năng, chứ không biết được giữa một đám tài năng ai vượt trội hơn cả. Ông ấy đã dành cả cuộc đời để chờ một chú chuột tầm thường đến chinh phục trái tim mình. Ông ấy muốn một lần trong đời thấy rằng mình đang sai.
Linguini giận Remy vì đã chỉ biết tập trung vào chuyện nấu ăn mà không tôn trọng suy nghĩ của những người khác. Remy giận Linguini vì đã nhận hết mọi công lao về mình trong lúc phỏng vấn với báo chí. Trong lúc tức giận Remy đã dẫn cả đàn vào nhà hàng trộm thức ăn. Khi Linguini quay lại xin lỗi thì phát hiện chuyện này.
Linguini: Cái gì vậy? Chuyện gì thế này?
Cái… Này…
Cậu… cậu đang ăn trộm thức ăn hả? Sao cậu có thể? Tôi… Tôi đã coi cậu là bạn! TÔI ĐÃ TIN CẬU!
CÚT ĐI! Cậu và cả lũ bạn chuột của cậu nữa! Và đừng có quay lại, nếu không tôi sẽ đối xử với cậu theo cách các nhà hàng nên đối xử với bọn phá hoại!
Linguini: What is this? What’s going on?
What? Hey!
You’re-you’re-you’re stealing food? Wha… how could you? I… I thought you were my friend! I TRUSTED YOU!
GET OUT! You and all your rat buddies! And don’t come back, or I’ll treat you the way restaurants are supposed to treat pests!
🔎
Remy vừa mới bị những người xa lạ làm lung lay niềm tin của mình, thì bây giờ đến chính Linguini bồi thêm một cú khác. Remy đã sai khi đem cả đàn tới ăn trộm đồ ăn để trả đũa Linguini, nhưng điều đó không có nghĩa là Linguini nên đe dọa sẽ đối xử như cách các nhà hàng nên đối xử với chuột. Đây là một lời nhắc nhở cho cả Remy và Linguini: không bao giờ đối xử tệ với bạn mình, kể cả khi họ đã đối xử tệ với mình. Vì chỉ một lần như vậy thôi là sẽ đẩy họ tới sự bất lực.
Remy: Bố nói đúng. Con đang đùa với ai chứ? Chúng ta đâu thể thay đổi bản thân, và chúng ta là chuột. Cậu ấy sẽ đi khỏi sớm thôi, và giờ bố biết cách vào trong rồi đấy. Cứ trộm tất cả những gì bố muốn.
Django: Con không vào sao?
Remy: Con giờ chẳng còn thấy ngon miệng nữa rồi.
Remy: You’re right, Dad. Who am I kidding? We are what we are, and we’re rats. Well, he’ll leave soon, and now you know how to get in. Steal all you want.
Django: You’re not coming?
Remy: I’ve lost my appetite.
🔎
Lần này Remy buông xuôi. Anh thừa nhận rằng mình đang lừa dối bản thân, và thừa nhận sự bất lực của mình trong việc thay đổi tự nhiên. Anh chấp nhận thân phận loài chuột của mình. Django hẳn cũng từng có một ngày buồn bã như thế.
Mustafa: Thưa ngài, ngài đã biết ngài muốn ăn gì tối nay không?
Ego: Có, tôi nghĩ là tôi biết. Sau khi đọc nhiều lời tâng bốc quá lố về anh đầu bếp mới của nhà hàng, anh có biết tôi đang thèm thưởng thức cái gì không? Một góc nhìn. Đúng thế. Tôi muốn có một góc nhìn thật tươi ngon, không lẫn vào đâu, được chuẩn bị kỹ lưỡng. Anh có thể giới thiệu một chai rượu ngon đi kèm với nó không?
Mustafa: Thưa ngài cái nào cơ?
Ego: Với góc nhìn. Hết rồi à, tôi đoán thế?
Mustafa: Tôi…
Ego: Tốt lắm. Vì các anh đã hết góc nhìn và dường như chẳng có ai khác có nó ở cái thành phố tởm lợm này, nên hay là ta thỏa thuận vầy đi. Các anh cung cấp món ăn, tôi cung cấp góc nhìn. Và tôi nghĩ một chai Cheval Blanc 1947 sẽ hợp với nó đấy.
Mustafa: Tôi e là tôi… lựa chọn cho bữa tối của ngài là gì ạ?
Ego: [đứng dậy giận dữ] Bảo với bếp trưởng Linguini của các anh rằng tôi muốn bất cứ thứ gì mà anh ta dám phục vụ tôi. Bảo anh ta hãy trổ hết tài năng ra mà thuyết phục tôi.
Mustafa: [taking Ego’s order] Do you know what you’d like this evening, sir?
Ego: Yes, I think I do. After reading a lot of overheated puffery about your new cook, you know what I’m craving? A little perspective. That’s it. I’d like some fresh, clear, well-seasoned perspective. Can you suggest a good wine to go with that?
Mustafa: With what, sir?
Ego: Perspective. Fresh out, I take it?
Mustafa: I am, uh…
Ego: Very well. Since you’re all out of perspective and no one else seems to have it in this bloody town, I’ll make you a deal. You provide the food, I’ll provide the perspective, which would go nicely with a bottle of Cheval Blanc 1947.
Mustafa: [Visibly confused] I’m afraid… your dinner selection?
Ego: [stands up angrily] Tell your chef, Linguini, that I want whatever he dares to serve me. Tell him to hit me with his best shot.
Also read: Is there such a concept of “clear food”?
🔎
“Perspective” quả là một từ đắt, một mot juste. Nhiều người sẽ bảo đây chỉ là ngôn từ sáo rỗng để che đậy, là cách dùng hình ảnh bóng bẩy để đấm vào mặt người khác. Thì… cũng không sai. Rõ ràng, nếu bạn xem cẩn thận từng khung hình một, thì sẽ thấy cách tôi chọn khung hình cứ như là đang xuyên tạc bản tính thật của ông ấy vậy. Trong phim ông ấy đặt ra câu hỏi thách thức, cổ ngẩng cao, nhìn người hầu bàn bằng nửa con mắt, nhe răng đòi ăn tươi nuốt sống. Cái cảnh tôi lấy chắc chắn chỉ là trùng hợp với khuôn mặt của người tử tế thôi, chứ làm sao mà vậy được.
Xem ba bốn lần cảnh này, đặc biệt là khúc nhe răng ăn tươi nuốt sống, cộng thêm cái giọng khàn khàn, tự nhiên tôi lại liên tưởng đến rồng Smaug trong phim Hobbit. I am fire I am death :v
Tuy vậy, như các bạn đã biết, về sau thái độ của ông ấy thân thiện hẳn ra. Ông ấy đã đứng ngắm trăng rất lâu, và cuối cùng sẵn sàng đạp đổ những gì mình đã từng nói trước đó. Nên nếu Remy vẫn luôn tin rằng con người là tốt dù bằng chứng ngược lại rành rành trước mắt, thì tôi cũng phải mô tả ông ấy như một người thân thiện bất kể ông ấy hung tợn ra sao. Để có thể cung cấp được một góc nhìn mới thì ta phải tạm hoãn lại góc nhìn vốn có đã. Việc của mình là cung cấp góc nhìn mới cho ông ấy, còn việc đánh giá ông ấy thân thiện hay hung tợn hãy để tự ông ấy làm.
Gusteau: Vậy là chúng ta bỏ cuộc
Remy: Sao ông lại nói thế?
Gusteau: Chúng ta đang ở trong một cái lồng bên trong một cái cốp xe, chờ đợi một tương lai đầy đồ ăn đông lạnh.
Remy: Không, tôi mới là người trong lồng. Tôi mới bị bỏ cuộc. Còn ông tự do mà.
Gusteau: Tôi chỉ tự do như trí tưởng tượng của cậu thôi. Như chính cậu vậy
Remy: Ôi, cho tôi xin. Tôi mệt mỏi với việc giả vờ lắm rồi. Tôi giả vờ làm một con chuột với bố tôi. Tôi giả vờ làm một con người qua Linguini. Tôi giả vờ ông tồn tại để tôi có ai đó nói chuyện! Ông chỉ nói những thứ mà tôi biết lâu rồi! Tôi biết tôi là ai! Tại sao tôi lại cần ông phải nói với tôi điều đó? Tại sao tôi cần phải giả vờ?
Gusteau: [Bật cười] Nhưng cậu không hề giả vờ, Remy ạ. Cậu chưa từng giả vờ.
Gusteau: So, we have given up.
Remy: Why do you say that?
Gusteau: We are in a cage inside the car trunk awaiting a future in frozen food products.
Remy: No, I’m the one in a cage. I’ve given up. You are free.
Gusteau: I am only as free as you imagine me to be. As you are.
Remy: Oh, please. I’m sick of pretending. I pretend to be a rat for my father. I pretend to be a human through Linguini. I pretend you exist so I have someone to talk to! You only tell me stuff I already know! I know who I am! Why do I need you to tell me? Why do I need to pretend?
Gusteau: (CHUCKLING) But you don’t, Remy. You never did.
🔎
Khi bị nhốt trong lồng, Remy một lần nữa thừa nhận rằng mình đã lừa dối bản thân. Anh khẳng định là mình đã hết cách. Nếu ai vẫn dây dưa nói là anh còn cách, anh sẽ phát bực lên. “ĐỪNG NÓI GÌ THÊM NỮA. TÔI KHÔNG TIN ĐÂU.” Chẳng phải chỉ những kẻ ngây thơ mới tin rằng có thể làm được những điều bất khả sao? Thật khó chịu và phiền phức.
Bố Remy hẳn cũng từng có một ngày như thế.
Guesteau đã làm gì trong tình cảnh này? Ông bật cười. Bằng nụ cười đó, ông phủ nhận rằng anh là người lừa dối chính mình. Về cơ bản, ông đang phủ nhận cảm xúc của Remy, và yêu cầu anh phải tự thay đổi quan niệm của bản thân cho tới khi ông đồng ý thì thôi. Thật may là Gusteau là do Remy tưởng tượng ra chứ không phải người thật. Nếu là người thật thì rất có thể tâm trạng của Gusteau cũng chẳng thoải mái mà bật cười được như vậy. Và nếu có làm được thế nào cũng càng khiến Remy cảm thấy mình bị coi thường hơn.
Bằng việc giữ cho tâm trí của Remy luôn ở chủ đề “đã chọn tin Linguini”, ông đã giúp anh không còn suy nghĩ về chủ đề “tôi đã lừa dối chính tôi”. Bằng việc chỉ nói về Linguini, Remy sẽ thay đổi đối tượng chú ý. Thay đổi đối tượng để chú ý cũng sẽ thay đổi góc nhìn của ta.
Django: Con đi đâu đấy?
Remy Quay lại nhà hàng. Họ sẽ thất bại mất nếu không có con.
Django: Sao con phải quan tâm chuyện đó?
Remy: Vì con là đầu bếp!
Django: Where are you going?
Remy: Back to the restaurant. They’ll fail without me.
Django: Why do you care?
Remy: Because I’m a cook!
🔎
Sau khi được bố và anh mình giải cứu, Remy chạy ngay lập tức đến nhà hàng. Nếu Gusteau không chuẩn bị sẵn tinh thần cho Remy trước, thì rất có thể anh sẽ xin lỗi bố vì mình đã cãi lời, nhận ra gia đình mới là điều quan trọng nhất, và quay lại công việc kiểm tra thuốc độc trước đây. Nhưng giờ đây, thứ duy nhất anh còn nhớ về bản thân đó là anh là một đầu bếp. Còn đầu bếp đó là chuột hay là người anh cũng không quan tâm. Khái niệm “tôi là chuột” đã hoàn toàn rời bỏ tâm trí anh. Anh đã tự định nghĩa lại chính mình.
Django: Remy.
Emile: Đừng làm thế.
Django: Remy. Đừng! Dừng lại!
Emile: Họ sẽ thấy em mất. Dừng lại.
Horst: Chúng ta đang không bàn về tôi. Mà chúng ta đang bàn về chuyện làm gì bây…
Một đầu bếp: CHUỘT!
Django: Remy!
Horst: Lấy tôi con dao.
Django: Remy.
Emile: Don’t do it.
Django: Remy! Don’t! Stop!
Emile: They’ll see you. Stop.
Horst: We’re not talking about me. We’re talking about what to do right…
Chef: RATS!
Django: Remy.
Horst: Get my knife.
🔎
Việc anh là chuột vốn không liên quan gì đến việc nấu ăn, nhưng bây giờ người đầu bếp này phải giải quyết vấn đề chuột – người cho xong, một lần cho mãi mãi. Thành kiến này đã biến đổi anh đến mức bây giờ anh sẵn sàng bỏ cả mạng sống của mình để thay đổi nó. Phải là một kẻ đến cái mạng của mình còn không tiếc mới có thể làm những người có thành kiến phải suy nghĩ lại.
🔎
Emile và Django tận mắt chứng kiến Linguini ra bảo vệ Remy như thế nào. Nếu Linguini chỉ ra trễ một giây thôi, chắc chắc Remy đã mất mạng.
Điều này làm đảo lộn mọi quan niệm của Django. Linguini giờ đây không chỉ là con người đầu tiên chơi thân với loài chuột, mà trên hết, còn là ân nhân cứu mạng của con mình. Ông buộc phải tra vấn lại toàn bộ thế giới quan của mình, và phải định nghĩa lại thế nào là “con người”.
Linguini: Tôi biết điều này nghe thật điên khùng, nhưng, sự thật đúng là đôi lúc nghe điên khùng thật. Nhưng điều đó không có nghĩa là nó không phải là sự thật. Và sự thật là, tôi không hề có tài năng gì hết. Nhưng con chuột này, chính nó là người đứng sau các công thức đó. Nó chính là người đã nấu ăn. Người đầu bếp thực sự. Nó đã trốn dưới cái mũ đầu bếp của tôi. Nó điều khiển hành động của tôi. Nó là lý do tôi có thể nấu những món ăn hấp dẫn mọi người. Là lý do khiến Ego ở bên ngoài cánh cửa kia. Mọi người đã khen tôi vì tài năng của nó. Tôi biết điều này thật khó tin, nhưng mà này, mọi người đã tin là tôi biết nấu ăn, phải không?
Nghe này, chuyện này là có thể. Nó nghe thật điên rồ, nhưng nó sẽ làm được. Chúng ta có thể trở thành nhà hàng danh giá nhất Paris, và chú chuột này, chú đầu bếp nhỏ xuất sắc này, có thể đưa ta tới đó. Mọi người nghĩ sao? Mọi người cùng tôi chứ?
Linguini: I know this sounds insane, but, well, the truth sounds insane sometimes. But that doesn’t mean it’s not the…the truth. And the truth is, I have no talent at all. But this rat, he’s the one behind these recipes. He’s the cook. The real cook. He’s been hiding under my toque. He’s been controlling my actions. He’s the reason I can cook the food that’s exciting everyone. The reason Ego is outside that door. You’ve been giving me credit for his gift. I know it’s a hard thing to believe, but, hey, you believed I could cook, right?
Look, this works. It’s crazy, but it works. We can be the greatest restaurant in Paris, and this rat, this brilliant little chef, can lead us there. What do you say? You with me?
🔎
Ở đây Linguini đang cố gắng nói rằng: dù mọi người có tin nó hay không, thì đây chính là sự thật. Nói theo nhà văn Phillip Dick thì “thực tại là thứ sẽ không mất đi khi bạn ngừng tin vào nó”. Đây chính là điều Django đã cố gắng nói cho Remy biết. Đây cũng là điều Remy đã cố gắng nói cho Django biết.
🔎
Cô biết anh không sai, nhưng cô cũng không biết mình đã làm gì sai. Cô không trách anh kém cỏi, mà trách đã không nói chuyện này sớm hơn, để bây giờ thành ra lừa dối cô. Ở phía anh, anh cũng muốn nói ra cho cô biết từ lâu lắm chứ. Anh cũng chẳng ngại nói rằng mình kém cỏi bất tài, nhưng anh vẫn không dám làm. Nếu anh chưa thể đảm bảo sự an toàn cho Remy, thì làm vậy sẽ là nguy hiểm. Nghĩa là, anh cảm thấy mình cần phải giải quyết vấn đề định kiến về loài chuột nói chung của cô trước thì mới có thể thú nhận sự bất tài của mình một cách thoải mái được.
Nhưng có thật cô có định kiến đó không? Hay cô chỉ sốc lúc đầu, nhưng rồi sẽ tự thấy chú chuột ấy cũng có hoàn cảnh hệt như mình? Tức là, thật ra anh chỉ cần bâng quơ hỏi “em cảm thấy gì về việc một chú chuột biết nấu ăn?”, thì chắc hẳn nó sẽ kích thích trí tưởng tượng của cô. Cô sẽ nhớ lại cái thời cô mới đi xin việc, khi cô phải chịu nhiều lề luật chỉ vì mình là phụ nữ. Anh chưa hề đặt câu hỏi này cho cô, nhưng trong vô thức đã thay mặt cô trả lời nó. Và tất nhiên câu trả lời của anh trật lất. Thế nên, câu hỏi đó không chỉ là để cô chuẩn bị tinh thần làm quen với chuột, mà còn là để anh có được cơ hội cảm thấy cô hoàn toàn không giống mình nghĩ.
Tại sao anh lại không đặt được câu hỏi này? Vì để có thể mà hỏi thì ít nhất cũng phải nghĩ ra được câu hỏi đã. Đứng từ ngoài thì thấy đơn giản, nhưng chỉ có người trong cuộc mới thấy bít đặc. Chỉ cần nghĩ đến việc cô sẽ sốc thôi, là đầu óc của Linguini sẽ tự bế quan tỏa cảng chính mình, không cho anh nghĩ tiếp. Và kể cả khi anh lạnh lùng, nhất quyết phải giải quyết cho bằng được, thì công việc bếp núc không cho phép anh thảnh thơi nghĩ về chuyện tìm hướng giải quyết. Để có thể làm sáng tỏ bất cứ điều gì thì đều cần phải suy nghĩ. Chỉ cần có bất kỳ việc gì choán lấy tâm trí ta, thì ta không thể kết nối mọi dữ kiện, dù dữ kiện thì đã có sẵn hết. Ta có thể có linh cảm là sẽ có lối ra cho vấn đề này, nhưng việc bảo vệ Remy đòi hỏi nhiều sự chắc chắn hơn là linh cảm. Tới chừng nào mọi dữ kiện được kết nối hết thì mới có thể nói ra dứt khoát, còn không thì anh sẽ cứ ở một cảm giác lưng lửng, hoang mang.
Cái ý của Remy khi nói về thế giới mong manh thật ra là đang nói đến sự mong manh của quá trình tư duy. Và tư duy không chỉ là nằm gác tay lên trán là xong, mà còn phải ghi lại các suy nghĩ rời rạc rồi sau đó sắp xếp các ý lại cho rõ ràng. Nói chung, chỉ khi nào suy nghĩ được trình bày dưới dạng văn bản thì mới mong không sợ rằng mình đang sai. Còn hễ mà còn sợ mình đang sai thì anh sẽ còn bị cứng họng mỗi khi cô hỏi “có chuyện gì thế?”, mặc dù anh biết anh không sai.
Chính vì như vậy, nên những người có thể giúp người khác thay đổi quan niệm nhất lại là những người không bao giờ ở trạng thái sẵn sàng để giúp. Sự rảnh rỗi là điều tối quan trọng để hàn gắn mọi thứ. Thế nên, mặc dù cô rất muốn tát anh vì anh đã không nói sớm, thì cô cũng hiểu đó không phải là lỗi của anh. Cô nhớ lại những lần đã dí dao vào cổ anh, đã tát anh nổ đom đóm mắt, và đã xém xịt hơi cay vào mắt anh. Cô nhớ lại những điều đó, và nhận ra mình đã làm ngược lại tất cả những gì mình thực sự mong muốn. Cô cuối cùng cũng hiểu được nỗi khổ tâm của anh, và nhận ra rằng người đáng bị tát nhất chính là mình. Tất cả những gì cô có thể làm bây giờ là nuốt ngược lại và bỏ trốn.
Remy: Bố.
Remy: Bố à, con không biết nói gì nữa.
Django: Bố đã sai về những người bạn của con và cả về con nữa.
Remy: Con không muốn bố nghĩ con đang chọn những thứ này trên cả gia đình. Con không thể chọn giữa hai nửa của chính mình.
Django: Bố không nói về chuyện nấu ăn. Bố đang nói đến suy nghĩ của con. Việc này thực sự rất có ý nghĩa với con?
(HUÝT SÁO)
Django: Chúng ta không phải là đầu bếp, nhưng chúng ta là một gia đình. Con hãy giao việc cho bố và mọi người, và bố và mọi người sẽ hoàn thành nó.
Remy: Dad.
Remy: Dad, I don’t know what to say.
Django: I was wrong about your friend and about you.
Remy: I don’t want you to think I’m choosing this over family. I can’t choose between two halves of myself.
Django: I’m not talking about cooking. I’m talking about guts. This really means that much to you?
(WHISTLES)
Django: We’re not cooks, but we are family. You tell us what to do, and we’ll get it done.
🔎
Đây là nút thắt cuối cùng của bố con Remy được giải quyết. Ta thấy, sau rất nhiều xung đột thì các nhân vật mới có thể nói cho nhau nghe điều mà họ đã muốn nói cho nhau nghe từ rất lâu. Họ đã phải trải qua một quá trình tái định nghĩa tất cả các khái niệm để có thể lắng nghe được nhau. Remy đã phải định nghĩa lại thế nào là “gia đình”, Django phải định nghĩa lại thế nào là “loài người”, và Colette phải định nghĩa lại thế nào là “Linguini” và “loài chuột”. Họ không khác gì những ông thầy bói mù xem voi: cùng nói về “con voi” nhưng lại hiểu theo những cách hiểu khác nhau. Mà nếu mà có những cách hiểu khác nhau cho cùng một cái tên, thì đây chính là những từ đồng âm khác nghĩa.
Linguini thì xém nữa phải định nghĩa lại thế nào là “Remy”.
Remy: Đội ba sẽ lo xử lý cá. Đội bốn, đồ quay. Đội năm, thịt nướng. Đội sáu, nước xốt. Tất cả vào vị trí. Nhanh, nhanh, nhanh!
Remy: Team three will be handling fish. Team four, roasted items. Team five, grill. Team six, sauces. Get to your stations. Let’s go, go, go!
🔎
Con trai thủ lĩnh tất nhiên sẽ thừa hưởng tố chất chỉ huy 🤩
Cảnh Linguini chạy bàn rót rượu cho Ego
🔎
Trước đây Ego làm anh sợ chết khiếp, thì giờ Ego còn chẳng là cái đinh. Khi nào sự chú ý của anh dành cho Ego chỉ là con số 0 thì anh mới có thể phục vụ Ego chu đáo được.
Có một câu nói của Cao Huy Thuần mà tôi lặp đi lặp lại khá nhiều trong blog này: “Một con én mải miết đưa thoi. Mùa xuân có đến hay không, én không đặt vấn đề.” Để có thể làm được một điều gì đó (như đem mùa xuân tới chẳng hạn), cách tốt nhất là không nên nghĩ gì về nó. Ví dụ:
- Remy không nghĩ gì về việc anh ấy là chuột → Remy giải quyết được vấn đề chuột – người
- Gusteau không đoái hoài tới cảm xúc của Remy → Gusteau giúp được Remy khỏi bế tắc
- Linguini không thấy là mình đang phục vụ Ego → Linguini phục vụ được Ego
- Chim én không đặt vấn đề về mùa xuân → Chim én đem mùa xuân về
Chỉ khi nào cái mình đang muốn hướng tới được đặt ra khỏi tầm quan sát và không còn lởn vởn trong tâm trí của mình, thì ta mới làm nó tốt được.
Một số cách nói khác: đặt nó ra khỏi tầm quan sát, không chú ý đến nó, không đặt vấn đề gì tới nó, không đoái hoài gì đến nó, thờ ơ với nó, thấy nó không liên quan gì đến chuyện mình đang làm, hoàn toàn không nhận ra là nó đang tồn tại
Nhưng hẳn bạn cũng thấy có gì đó mâu thuẫn ở đây. Chẳng phải là để làm được một cái gì đó tốt nhất, ta nên toàn tâm toàn ý với nó sao? Đó là vì để đạt được bất cứ mục tiêu nào thì đều cần hoàn thành những bước nhỏ hơn. Khi ta toàn tâm toàn ý với mục tiêu nhỏ, thì ta sẽ tiến gần hơn đến mục tiêu lớn. Nhưng cũng vì toàn tâm toàn ý với mục tiêu nhỏ, mà việc mục tiêu lớn có đạt được hay không không còn lởn vởn trong tâm trí ta nữa. Nói cách khác, điều này trông mâu thuẫn nhưng thật ra lại hoàn toàn hợp lý.
Chính vì như vậy nên Lão Tử mới nói câu “Con đường vạn dặm bắt đầu từ một bước chân.” Chỉ cần quan tâm đến bước chân tiếp theo của mình thôi, là ta vừa có thể toàn tâm toàn ý đến công việc mà lại chẳng hề đoái hoài đến việc nó có đạt được hay không. Bí quyết của việc không lo lắng hay sợ hãi chỉ là như thế. Điều đó cũng có nghĩa, là với những ai còn đang mơ hồ để đạt mục tiêu lớn, thì họ mới còn đang chấp vào cái đích. Còn với những ai đã có một lộ trình rõ ràng rồi, việc đòi hỏi phải làm được bước lớn trước khi hoàn thành bước nhỏ bỗng trở nên buồn cười. Đó chính là lý do Gusteau bật cười trước Remy. Những người nhìn xa trông rộng thật ra chỉ là những người biết mình sẽ phải làm gì tiếp theo.
Ego: Theo nhiều cách khác nhau, công việc của một nhà phê bình là dễ dàng. Chúng tôi ít khi chịu rủi ro, nhưng lại được tận hưởng một vị trí ở trên những người đã cống hiến công việc của họ và cả bản thân họ cho chúng tôi đánh giá. Chúng tôi rất hay dùng những lời chỉ trích tiêu cực, mà cả việc viết và đọc chúng đều rất vui. Nhưng sự thật cay đắng mà chúng tôi những nhà phê bình phải đối mặt đó là, khi thực sự xem xét kỹ càng mọi chuyện, những thứ bỏ đi hạng thường có khi lại nhiều ý nghĩa hơn là những chỉ trích của chúng tôi dành cho nó. Nhưng cũng có khi một nhà phê bình thực sự phải đối mặt với rủi ro, và đó là khi họ khám phá ra và bảo vệ những điều mới. Thế giới thường không tử tế với những tài năng mới, những sáng tạo mới. Những điều mới mẻ cần những người bạn.
Tối qua, tôi đã có một trải nghiệm mới mẻ, một bữa ăn ngoài sức tưởng tượng đến từ một nguồn gốc kì quặc không thể nào ngờ được. Nói rằng cả bữa ăn và người làm ra nó đã thách thức những quan niệm trước đây của tôi về việc nấu ăn ngon là còn chưa đủ xứng tầm. Phải nói là cả hai đã làm tôi chấn động đến tận tâm can. Trong quá khứ, tôi không hề giấu diếm sự xem thường của tôi đối với khẩu hiệu nổi tiếng của Bếp Trưởng Gusteau: “Ai cũng có thể nấu ăn.” Nhưng tôi nhận ra rằng, chỉ lúc này đây tôi mới thực sự hiểu được ý của ông ấy. Không phải tất cả mọi người đều có thể trở thành một nghệ sĩ lớn, nhưng một nghệ sĩ lớn có thể đến từ bất cứ đâu. Thật khó để tưởng tượng nguồn gốc khiêm tốn của thiên tài đang nấu ăn tại nhà hàng của Gusteau, người mà, theo quan điểm của kẻ phê bình này, hoàn toàn xứng đáng là đầu bếp danh giá nhất nước Pháp. Tôi sẽ sớm trở lại nhà hàng của Gusteau, nóng lòng được ăn thêm.
Ego: In many ways, the work of a critic is easy. We risk very little, yet enjoy a position over those who offer up their work and their selves to our judgment. We thrive on negative criticism, which is fun to write and to read. But the bitter truth we critics must face is that, in the grand scheme of things, the average piece of junk is probably more meaningful than our criticism designating it so. But there are times when a critic truly risks something, and that is in the discovery and defense of the new. The world is often unkind to new talent, new creations. The new needs friends.
Last night, I experienced something new, an extraordinary meal from a singularly unexpected source. To say that both the meal and its maker have challenged my preconceptions about fine cooking is a gross understatement. They have rocked me to my core. In the past, I have made no secret of my disdain for Chef Gusteau’s famous motto: “Anyone can cook.” But I realize, only now do I truly understand what he meant. Not everyone can become a great artist, but a great artist can come from anywhere. It is difficult to imagine more humble origins than those of the genius now cooking at Gusteau’s, who is, in this critic’s opinion, nothing less than the finest chef in France. I will be returning to Gusteau’s soon, hungry for more.
🔎
Để Ego có thể nhận ra ý nghĩa thật sự của câu Ai cũng có thể nấu ăn, Ego đã phải tái định nghĩa lại toàn bộ những gì ông ấy đã quan niệm trước đây. Cái câu đó khi Ego lần đầu tiên nghe, nó đã không còn mang nghĩa gốc mà Gusteau nói, mà đã được khoác lên mình một cách hiểu hoàn toàn khác. Nói cách khác, nó đã bị biến nghĩa. Ego phải tự mình tìm cách đảo lại nghĩa của nó thì mới nhận ra được ý nghĩa gốc ban đầu.
Tại sao nó lại bị biến nghĩa? Vì bản thân Gusteau cũng không nói rõ ràng. Ý của ông ấy là Ai (dù xuất thân tầm thường đến mấy) cũng có thể nấu ăn, chứ không phải là Ai (dù khả năng nấu tệ đến mấy) cũng có thể nấu ăn. Nhưng do não chỉ có thể lưu được 3 đến 4 thông tin trong trí nhớ ngắn hạn, nên để phù hợp với việc lưu trữ và xử lý, cả cụm dài loằng ngoằng Ai dù xuất thân tầm thường đến mấy cũng có thể nấu ăn sẽ phải rút gọn thành Ai cũng có thể nấu ăn. Nhưng dưới lớp vỏ ngôn ngữ đó, khi được lôi ra xài lại, nó lại dễ bị hiểu thành Ai dù khả năng nấu tệ đến mấy cũng có thể nấu ăn. Cần phải hiển ngôn được cái ý ẩn đó thì người ta mới hiểu được. Nhưng điều đó là bất khả. Ngay từ đầu cái ý dù xuất thân tầm thường đến mấy buộc phải bị loại khỏi câu để não có thể lưu trữ và xử lý nó. Gusteau sau khi đi đến kết luận của mình đã bị mất khả năng nói lại nó cho đủ ý. Với ông ấy lúc này, Ai cũng có thể nấu ăn bây giờ mới là đủ ý, và ông không hiểu được mình đã nói thiếu ý gì để mà Ego mãi mà vẫn không hiểu đúng ý mình.
Bất cứ quan niệm hay triết lý nào cũng cần sản xuất được những câu như vậy thì mới có thể truyền đi xa được.
Cám ơn các bạn đã xem tới đây. Ở đây mình sẽ liệt kê mấy thứ ngoài lề.
Phim ngắn
Một số bài viết tiếng Việt khác về phim mà mình thấy có giá trị tham khảo, không đi vào lối mòn
- Ratatouille – Hương vị của những ngày tháng 6 – A Guy Who Cooks
- Ratatouille: Khi hoạt hình 3D mở ra một thế giới 5D
- Ratatouille và một số liên tưởng đến vấn đề tiến hóa (p1)
- Ratatouille và những liên tưởng về tiến hóa (phần hai)
- Ratatouille, hay câu chuyện hạnh phúc của loài người và loài chuột
- Học được gì từ Linguini khờ khạo trong “Chú chuột đầu bếp” để phát triển sự nghiệp : Đừng để cái TÔI lấn át bản thân
Các bài viết khác trong Quả Cầu liên quan tới chủ đề này
Bế tắc, thất vọng, chấp nhận, buông xuôi, trốn chạy
- Sự bất lực học được là gì?
- Khi đạo sĩ gặp rối loạn tâm lý
- Mối quan hệ của một bông hoa chết
- Con mắt lạnh như băng
Tìm cách thay đổi quan niệm
- Con mắt lạnh như băng
- Rắc rối của từ bi
- Khi sự giúp đỡ lại trông như cưỡng ép
- Lời mời thử nghiệm kế hoạch thay đổi niềm tin người có niềm tin tiêu cực
Ý ẩn, trí nhớ, hiển ngôn, biến đổi nghĩa, tái định nghĩa, đồng âm khác nghĩa
- Tại sao “đúng sai miễn bàn” lại không phải là quan điểm của Đạo giáo?
- Ví dụ về sự tương tác giữa Đạo gia và rối loạn tâm lý
- Phản biện cuốn Cuộc cách mạng một cọng rơm
- Hiện tượng đồng âm khác nghĩa, đồng nghĩa khác âm, và đảo nghĩa trong quá trình hình thành niềm tin
Sự chú ý và cái tôi
Khi một người đã chịu nhiều nỗi đau đến mức một ngày họ bàng hoàng kết luận rằng họ không còn khả năng để hy vọng thêm một lần nào nữa rồi, thì toàn bộ thế giới xung quanh họ sẽ rùng rùng biến đổi. Một khi họ đã học được rằng mình hoàn toàn bất lực để thay đổi tình hình, thì kèm theo đó họ cũng sẽ có những niềm tin mới để hợp lý hóa sự cam phận của mình. Những niềm tin mới này - tuy gây hại - nhưng lại rất logic, khiến cho họ không những không có động lực để thay đổi, mà còn có động lực để không thay đổi.
Đã có hằng hà sa số những bài viết giải thích những ngộ nhận phổ biến, và cũng đã có hằng hà sa số những dự án thay đổi nhận thức cộng đồng. Nhưng cuộc sống đã cho họ quá đủ trải nghiệm rồi nên họ mới thành ra như thế. Giờ muốn họ thực sự suy nghĩ điều ngược lại thì cần cho họ một sự trải nghiệm mới nhiều gấp đôi, gấp ba. Nên nếu chỉ dừng ở việc hy vọng cái hiểu đúng sẽ đủ khả năng cạnh tranh với cái hiểu sai, còn bản thân những thứ đang dung dưỡng cái sai thì không bị đả động đến, thì chỉ là chữa phần ngọn chứ không phải phần gốc.
Nhưng liệu ai sẽ là người đem lại trải nghiệm nhiều gấp đôi, gấp ba cho họ, khi xã hội vẫn hằng ngày có những ví dụ để tiếp tục khẳng định niềm tin tiêu cực đấy? Tại sao lại phải trông chờ vào những thứ ngẫu nhiên, khi ta hoàn toàn có thể tạo ra môi trường phù hợp cho họ? Và nếu không ta thì ai, khi ta mới là người hiểu rõ họ nhất và nhiều động lực nhất để giúp họ?
Nếu trong tâm trí bạn cũng có một người mà bạn rất muốn giúp họ thay đổi nhưng cảm thấy bế tắc, chúng tôi muốn mời bạn gia nhập Mạng lưới người thân, bạn bè của người có niềm tin tiêu cực để phối hợp cùng những người bạn khác. Đây là các hoạt động của nhóm:
Hỗ trợ 1-1 cho thành viên
Thảo luận các kiến thức liên quan đến sự tác động
Thành lập một cơ sở dữ liệu những người có tiềm năng và sẵn sàng trợ giúp nhau tác động đến cá nhân và cộng đồng người có niềm tin tiêu cực