Trong vật lý có một nguyên lý nền tảng chi phối hoạt động của vũ trụ. Nó phát biểu rằng vũ trụ của chúng ta là một vũ trụ tiết kiệm năng lượng. Cụ thể hơn, nguyên lý phát biểu rằng vũ trụ sẽ đi theo con đường mà tích của năng lượng × thời gian là nhỏ nhất. Nếu vũ trụ không vận hành theo sự tối ưu thì nó đã sụp đổ từ đời nào rồi. Nguyên lý đó mang tên nguyên lý tác dụng tối thiểu (principle of least action).
Lịch sử của nguyên lý này có thể thấy từ thời của Aristotle. Cuốn The Principle of Least Action: History and Physics của Alberto Rojo và Anthony Bloch có viết:
Nguồn gốc siêu hình học của nguyên lý tác dụng tối thiểu nằm ở trong phát biểu của Aristotle trong De caelo và Politics: “Tự nhiên không làm gì vô ích”. Nếu Tự nhiên có một mục đích nào đó, nó sẽ đi theo con đường ngắn nhất.
Trong triết học phương Đông, Đạo, khái niệm trung tâm của Đạo gia, có thể là một cách về nguyên lý này, mặc dù bản thân khái niệm đó còn nhiều nét nghĩa khác nhau. Nhà Hán học Jean François Billeter miêu tả vô vi (wuwei) như thế này:
perfect knowledge of the reality of the situation, perfect efficaciousness and the realization of a perfect economy of energy
Trong văn hoá Việt Nam thì có lẽ câu thành ngữ sau toát lên tinh thần của sự tối ưu hoá: Khéo co thì ấm.
Giúp nhau thoát nợ
Khi một người cần vay nhiều thì sẽ có 2 nguồn để vay:
- Từ bạn bè, người thân
- Từ các dịch vụ cho vay tín chấp, bất kể đó là vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận
Nhưng:
- Vay từ bạn bè, người thân thì khó mở lời, mà nếu đã mở lời thì cũng có vô số lý do để họ từ chối. Có những người dù có tiền và cũng quan tâm bạn bè nhưng vẫn quan niệm rằng "Không cho vay thì mất bạn. Cho vay rồi còn mất nhanh hơn"
- Vay dịch vụ thì có thể không đủ điều kiện để được vay, hoặc lãi quá cao, hoặc hạn mức không đủ để xử lý vấn đề
Ai cũng biết giải pháp cho chuyện này là góp gió thành bão, nhiều người cùng tham gia hỗ trợ họ. Một trong những cách thường gặp là gây quỹ cộng đồng, như mở tài khoản trên Thiennguyen.app hay GoFundMe rồi vận động mọi người tham gia, chia sẻ. Nhưng giải pháp này có những vấn đề, ở cả phía cá nhân người cho tiền cũng như ở mô hình. Với người cho tiền, dù sự giúp đỡ người khác làm con người cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa, việc mất tiền vẫn làm cho tâm lý của họ bị đau. Với mô hình, nó không chú trọng vào việc xây dựng cộng đồng hay thay đổi hệ thống, mà chỉ dừng ở mức từ thiện.
Song song với việc xây dựng các hình thức kinh tế thay thế phi tư bản, một giải pháp cho tình trạng này là thành lập một quỹ vi mô với mục đích giúp đỡ nhau hơn là kiếm tiền, nhưng vẫn đem lại lợi ích hợp lý cho người cho vay. Nếu bạn đã từng cho bạn bè mình mượn tiền và muốn chuyện này được giải quyết triệt để hơn, bạn có thể cân nhắc tham gia quỹ.