Ngày xửa ngày xưa có một người Nhật, cậu sinh ra với cái đầu tròn và vài ba cọng tóc. Chính vì chỉ có vài ba cọng tóc, nên cậu có nhiều khoảng trống trên đầu để đặt để nhiều thứ khác hơn những người có cả trăm cọng tóc. Một ngày kia, mọi người trong thành phố đặt sự chú ý vào một sợi tóc đặc biệt của cậu. Sợi tóc đó đặc biệt vì cậu đã ráng rặng cho nó mọc lên bằng ý chí của mình. Nó có màu vàng chói và rất bắt ánh nhìn. Sau đó mọi người bảo cậu hãy nuôi sợi tóc đó thêm dài ra đi vì nó rất đẹp. Nhưng sâu thẳm bên trong, cậu tạo ra sợi tóc đó vì muốn chứng minh rằng mọi người cũng có thể làm được như cậu. Nhưng cậu không biết rằng đầu họ đã hết chỗ cho sợi tóc nào khác mọc lên rồi, còn cậu thì vẫn thảnh thơi với cả chục cm vuông trên đầu.
Một ngày kia, cậu quyết định làm một quyển sổ tay hướng dẫn mọi người cách để mọc sợi tóc vàng lên. Cậu chỉ viết về cách cậu làm như thế nào, và mọi người đều thắc mắc tại sao như vậy lại được. “Không thể nào cứ rặng ra như vậy”, “Mất thời gian”, “Hoang đường”,.. Càng nhiều phản hồi, càng nhiều chất vấn, cậu lại càng có nhiều phản hồi và chất vấn lại mọi người. Đa số mọi ngươi đều thích sợi tóc vàng đó và thấy thật lý tưởng khi có nó trên đầu, nhưng chẳng ai tin nổi cách để làm (rặng) ra và chịu làm (rặng) cả. Vì có thể không phải ai cũng thảnh thơi với cả chục cm vuông trên đầu.
Chữ “vì” cũng không thể mở đầu cho một nguyên nhân nào thật sự thuyết phục.
Một ngày khác, có những người dù chưa vững tin nhưng vẫn dấn thân để tìm hiểu và giúp đỡ cậu hoàn thành cuốn sổ tay đó: một hành trình hoàn chỉnh để cùng nhau rặng ra sợi tóc vàng. Nhưng cậu đã sớm nhận ra trên đầu cậu đã mọc thêm rất nhiều sợi tóc đen khi viết cuốn sổ tay này cùng mọi người. Những sợi tóc đen dần phủ kín màu vàng dễ bắt ánh nhìn của sợi tóc đặc biệt kia. Rồi cậu muốn tập trung để nuôi sợi tóc vàng đó, nhưng nó chỉ làm cậu thêm đau đầu vì cậu phải nuôi thêm vài sợi tóc đen lún phún lên. Cậu mong rằng mọi người có thể tự nuôi sợi tóc vàng theo hướng dẫn mà cậu đã nghĩ về bấy lâu nay rồi tự viết quyển sổ tay của riêng họ. Nhưng rất tiếc, cậu không thể-không là người đó, người viết quyển sổ. Vì cậu đã luôn là người đó, người duy nhất có sợi tóc vàng.
Một lần nữa, chữ “vì” cũng không thể mở đầu cho một nguyên nhân nào thật sự thuyết phục. Và cậu đành chấp nhận rằng mình sẽ nuôi một vài sợi tóc đen, để tạo cơ hội cho nhiều sợi tóc vàng được mọc lên ở mọi người.
Trong thời gian cậu vừa loay hoay nuôi những sợi tóc đen dần lan ra cả chục cm vuông trên đầu mình, vừa phải giữ cho sợi tóc vàng không rơi rụng vì thiếu dưỡng chất, cậu gặp một con quạ. Con quạ mổ vào hạt thóc rồi kêu không ra tiếng, ám chỉ rằng chỉ cần cậu cho nó một hạt thóc không vì điều gì cả, nó sẽ giúp cậu một thứ cậu không cần biết là gì cả. Cậu nghĩ hiện tại cậu không có dư thừa hạt thóc, mặc dù cậu có thể cho, nhưng cậu không thể thong thả cho đi thứ vật chất sẽ đem lại cho cậu cảm giác tiếc nuối này, vì cậu không biết sự cho đi này có hiệu quả hay không, vì cậu không biết con quạ sẽ giúp cậu điều gì. Một ngày kia, con quạ thả một mảnh giấy có ghi dòng chữ tiếng quạ: Tôi là con quạ chỉ muốn kiếm thóc ăn qua ngày, tôi có cuộc sống của riêng tôi nhưng tôi vẫn hưởng lợi từ người có sợi tóc vàng đó. Vì là chữ tiếng quạ nên cậu không hiểu. Mà dù cậu có hiểu, cậu cũng không hiểu vì cậu đã cho đi hạt thóc nào đâu. Trên đầu cậu lại thêm nhiều sợi tóc đen. Cậu biết con quạ đang cố dạy cậu bài học về sự tin tưởng tuyệt đối, nhưng cậu không thể hiểu tiếng quạ vì cậu nghĩ cậu cần phải hiểu tiếng quạ thì mới thật sự tin tưởng được con quạ. Nhưng sự tin tưởng đầu tiên không đến từ sự hiểu, mà đến từ sự dám hiểu. Và thế là cậu cũng giống như một số người từng chất vấn cậu, cũng không dám hiểu vì cậu còn mắc kẹt với những sợi tóc đen của sự ngờ vực và sự giới hạn trong logic của sợi tóc vàng. Cậu không dám hiểu không phải vì không dám hiểu, mà không thể dám hiểu vì thiếu sự can đảm để sự dám hiểu xảy ra.
Và chữ “vì” cũng không thể mở đầu cho một nguyên nhân nào thật sự thuyết phục.
Chưa rõ cuốn sổ tay hướng dẫn sẽ có sức ảnh hưởng đến đâu, nhưng những sợi tóc đen trên đầu cậu đã mọc dài và phủ kín cả chục cm vuông trên đầu.
Khi một người đã chịu nhiều nỗi đau đến mức một ngày họ bàng hoàng kết luận rằng họ không còn khả năng để hy vọng thêm một lần nào nữa rồi, thì toàn bộ thế giới xung quanh họ sẽ rùng rùng biến đổi. Một khi họ đã học được rằng mình hoàn toàn bất lực để thay đổi tình hình, thì kèm theo đó họ cũng sẽ có những niềm tin mới để hợp lý hóa sự cam phận của mình. Những niềm tin mới này - tuy gây hại - nhưng lại rất logic, khiến cho họ không những không có động lực để thay đổi, mà còn có động lực để không thay đổi.
Đã có hằng hà sa số những bài viết giải thích những ngộ nhận phổ biến, và cũng đã có hằng hà sa số những dự án thay đổi nhận thức cộng đồng. Nhưng cuộc sống đã cho họ quá đủ trải nghiệm rồi nên họ mới thành ra như thế. Giờ muốn họ thực sự suy nghĩ điều ngược lại thì cần cho họ một sự trải nghiệm mới nhiều gấp đôi, gấp ba. Nên nếu chỉ dừng ở việc hy vọng cái hiểu đúng sẽ đủ khả năng cạnh tranh với cái hiểu sai, còn bản thân những thứ đang dung dưỡng cái sai thì không bị đả động đến, thì chỉ là chữa phần ngọn chứ không phải phần gốc.
Nhưng liệu ai sẽ là người đem lại trải nghiệm nhiều gấp đôi, gấp ba cho họ, khi xã hội vẫn hằng ngày có những ví dụ để tiếp tục khẳng định niềm tin tiêu cực đấy? Tại sao lại phải trông chờ vào những thứ ngẫu nhiên, khi ta hoàn toàn có thể tạo ra môi trường phù hợp cho họ? Và nếu không ta thì ai, khi ta mới là người hiểu rõ họ nhất và nhiều động lực nhất để giúp họ?
Nếu trong tâm trí bạn cũng có một người mà bạn rất muốn giúp họ thay đổi nhưng cảm thấy bế tắc, chúng tôi muốn mời bạn gia nhập Mạng lưới người thân, bạn bè của người có niềm tin tiêu cực để phối hợp cùng những người bạn khác. Đây là các hoạt động của nhóm:
Hỗ trợ 1-1 cho thành viên
Thảo luận các kiến thức liên quan đến sự tác động
Thành lập một cơ sở dữ liệu những người có tiềm năng và sẵn sàng trợ giúp nhau tác động đến cá nhân và cộng đồng người có niềm tin tiêu cực