Đây là những câu hỏi bạn có thể gặp trong quá trình hoàn thành Bản câu hỏi dành cho người muốn thay đổi quan niệm của bạn mình.
Nội dung
Một cuộc sống khoẻ mạnh và hạnh phúc toàn diện bao gồm những gì?
Theo tâm lý học tích cực, một người được xác định là có sự khoẻ mạnh và hạnh phúc toàn diện (well-being) khi họ có 5 yếu tố sau:
- Cảm xúc tích cực (Positive Emotion)
- Hoà mình vào dòng chảy (Engagement)
- Có các mối quan hệ tích cực (Relationships)
- Cuộc sống có ý nghĩa (Meaning)
- Thành tựu (Accomplishment)
Con người có các nhu cầu cơ bản nào?
Theo Marshall B. Rosenberg, con người có những nhóm nhu cầu cơ bản sau:
- Tự do ý chí
- Vui chơi
- Đồng cảm tinh thần
- Trở nên toàn vẹn
- Nuôi dưỡng thể chất
- Kỉ niệm các sự kiện
Khi nhìn về cảm xúc của mình, một người có thể cảm thấy những gì?
Cảm thấy tồi tệ về việc cảm thấy tồi tệ (tự ghê tởm)
| Cảm thấy tồi tệ về việc cảm thấy tốt (tội lỗi)
|
Cảm thấy tốt về việc cảm thấy tồi tệ (tự công bình)
| Cảm thấy tốt về việc cảm thấy tốt (cái tôi/tự mãn)
|
Đâu là dấu hiệu của một cái đầu mở?
Là sự tôn trọng với những thứ trái ngược với những điều mình tin là đúng. Có thể trong một cuộc tranh luận, cả hai bên đều cứng đầu, và có thể sẽ không ai thuyết phục được ai. Nhưng miễn là cả hai đều đưa ra được một lý do mới cho mỗi lần nói thì đó vẫn là một cuộc trao đổi lành mạnh, và cả hai vẫn sẽ thu lại được một điều gì đó sau cuộc nói chuyện. Còn nếu chỉ có một bên đưa ra được lý do, còn bên kia gạt phắt ngay lập tức và cho rằng người kia chắc chắn là sai dù không hề xem xét lập luận đó, thì lúc đó đúng là có vấn đề.
Tất nhiên, cũng có rất nhiều lý do cho việc không đưa ra được lý do tại sao. Có thể là do họ e ngại việc trả lời sẽ bị đánh giá, có thể là lúc đó họ cũng không biết phải giải thích sao, có thể là họ biết giải thích nhưng cũng ý thức được rằng nếu nói thiếu ý sẽ dẫn đến một cách hiểu hoàn toàn khác. Nhưng biểu hiện của chúng là sự nhức đầu và bối rối, chứ ko phải là gạt ngay và nói bạn sai ngay lập tức. Nếu khi ta đưa một thông tin trái ngược cho họ và họ phản ứng là “ủa vậy à? Để từ từ nghĩ thêm”, hoặc “ừ biết rồi, nhưng giờ chưa biết giải thích sao”, thì tốt, ta không có gì phải lo. Nếu họ phủ nhận phản biện của bạn nhưng sự phủ nhận đó dựa trên những thông tin bạn nói, thì đó là đang tìm cách chỉ ra sự mâu thuẫn của bạn chứ không phải phớt lờ nó.
Những thứ gây hại đến sự khoẻ mạnh toàn diện của một người có tính chất gì với người ngoài và với chính họ?
| Với người ngoài | Với chính họ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Hiểu rằng điều này là có hại cho họ, không cần bàn cãi | Dấu hiệu dễ nhận ra ngay cả với người ít tiếp xúc với họ | Nhận định khó bị bóp méo bởi hệ giá trị của bản thân | Thực sự không hiểu tại sao có hại | Biết là có hại nhưng phớt lờ, tìm cách biện minh | Biết là có hại nhưng không còn cách tốt hơn | |
| Người nghiện chất (rượu, thuốc lá) | Tuỳ | Tuỳ | ||||
| Người gây bạo hành thể xác | Tuỳ | Tuỳ | ||||
| Người gây bạo hành tinh thần | Tuỳ | Tuỳ | ||||
| Người có định kiến với người khác | Tuỳ | |||||
| Người lệ thuộc người khác | Tuỳ | Tuỳ | Tuỳ | |||
| Người nuông chiều bản thân | Tuỳ | Tuỳ | Tuỳ | |||
| Người có nhiều nỗi sợ | Tuỳ | Tuỳ | Tuỳ | |||
Làm sao để biết chắc chắn mình đúng? Nhỡ đâu chính mình mới có bóp méo?
Mời bạn đọc bài chi tiết: Làm sao để biết chắc chắn mình đúng? Nhỡ đâu chính mình mới có bóp méo?
Một người có dự định thay đổi sẽ trải qua những giai đoạn nào?
Biết được họ đang ở giai đoạn nào sẽ giúp chúng ta kiên nhẫn hơn trong việc đồng hành với họ.
Khi nào một người có dự định hành động?
Để một người có ý định muốn làm một điều gì đó, thì cần xét những điều kiện sau:
- Họ có thái độ tích cực với việc làm đó không?
- Họ có thấy mọi người xung quanh cũng làm điều đó không?
- Họ có nghĩ rằng mình có khả năng đạt được kết quả không?
Đây chính là lý thuyết về dự định hành động (theory of planned behavior).
Khi nào một người sẽ ưu tiên làm?
Không phải cứ có ý định làm là ta sẽ làm ngay. Chúng ta có vô vàn thứ muốn làm nhưng chưa bao giờ và có lẽ sẽ không bao giờ có thời gian làm. Hai yếu tố chính ảnh hưởng đến sự ưu tiên của chúng ta là sự khẩn cấp và quan trọng. Có thể bạn đã biết về nó qua bảng này:
Có lẽ ai cũng hiểu là nên tập trung thời gian để làm những thứ quan trọng, nhưng nhiều công việc không quan trọng lại bắt buộc chúng ta tự mình làm nó. Hơn nữa, ngay cả những những thứ ở ô không quan trọng và không khẩn cấp đôi lúc cũng cần thiết. Những thứ ở ô đó giúp chúng ta thư giãn, cân bằng cuộc sống và tận hưởng sự thong thả. Chúng cho phép những thứ ngẫu nhiên được lọt vào trong sự bận rộn của chúng ta, giúp ta khám phá được những thứ mà ta không nghĩ là mình cần biết. Và như vậy nói một cách nào đó chúng cũng quan trọng không kém.
Xem thêm bài viết dài tập của Wait But Why: Vì sao chúng ta trì hoãn? Có thể bài viết này không khẩn cấp hoặc quan trọng cho công việc của bạn, nhưng tôi nghĩ nó cũng xứng đáng để lên ngôi đầu bảng một lần.
Nếu bạn muốn nhờ một ai đó giúp bạn, thường nó vừa không khẩn cấp vừa không quan trọng với họ. Kể cả khi họ cảm thấy là quan trọng, nhưng bạn cũng phải chờ họ giải quyết xong hết chuyện ở ô thứ 1. Mà những công việc này lại tuân theo định luật trời ơi đất hỡi sau:
Định luật Hofstadter: “Công việc sẽ luôn tốn thời gian hơn bạn nghĩ, kể cả khi bạn đã tính đến định luật Hofstadter.”
Giúp nhau thoát nợ
Khi một người cần vay nhiều thì sẽ có 2 nguồn để vay:
- Từ bạn bè, người thân
- Từ các dịch vụ cho vay tín chấp, bất kể đó là vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận
Nhưng:
- Vay từ bạn bè, người thân thì khó mở lời, mà nếu đã mở lời thì cũng có vô số lý do để họ từ chối. Có những người dù có tiền và cũng quan tâm bạn bè nhưng vẫn quan niệm rằng "Không cho vay thì mất bạn. Cho vay rồi còn mất nhanh hơn"
- Vay dịch vụ thì có thể không đủ điều kiện để được vay, hoặc lãi quá cao, hoặc hạn mức không đủ để xử lý vấn đề
Ai cũng biết giải pháp cho chuyện này là góp gió thành bão, nhiều người cùng tham gia hỗ trợ họ. Một trong những cách thường gặp là gây quỹ cộng đồng, như mở tài khoản trên Thiennguyen.app hay GoFundMe rồi vận động mọi người tham gia, chia sẻ. Nhưng giải pháp này có những vấn đề, ở cả phía cá nhân người cho tiền cũng như ở mô hình. Với người cho tiền, dù sự giúp đỡ người khác làm con người cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa, việc mất tiền vẫn làm cho tâm lý của họ bị đau. Với mô hình, nó không chú trọng vào việc xây dựng cộng đồng hay thay đổi hệ thống, mà chỉ dừng ở mức từ thiện.
Song song với việc xây dựng các hình thức kinh tế thay thế phi tư bản, một giải pháp cho tình trạng này là thành lập một quỹ vi mô với mục đích giúp đỡ nhau hơn là kiếm tiền, nhưng vẫn đem lại lợi ích hợp lý cho người cho vay. Nếu bạn đã từng cho bạn bè mình mượn tiền và muốn chuyện này được giải quyết triệt để hơn, bạn có thể cân nhắc tham gia quỹ.