Đây là tóm tắt của mình sau khi đọc xong 3 chương đầu cuốn Cảm xúc trong mỹ học. Sách xuất bản năm 1995, tác giả là Warren Shibles, giáo sư đại học Wisconsin-Whitewater. Cuốn sách dựa trên lý thuyết về nhận thức – cảm xúc của Beck và Ellis (một lý thuyết lớn trong tâm lý học), lý thuyết liên tưởng về nghĩa (association theory of meaning), và trích Wittgenstein khá nhiều. Tác giả có vẻ là dân triết học âm nhạc, vì âm nhạc được đem ra làm ví dụ khá nhiều. Giọng văn hơi thiếu tính trung lập, đưa ra nhiều mệnh đề khẳng định như thể là sự thật hiển nhiên, hầu như không dùng những cụm từ như “có thể”, “có vẻ”, “tôi nghĩ”. Mình nghĩ có thể là do tác giả cũng nghiên cứu về tu từ nên mới như vậy.
Nói chung mình nghĩ nếu ai quan tâm đến mỹ học cũng nên đọc qua vài trang.
Phần giới thiệu: Các khái niệm được dùng trong mỹ học có vô vàn cách hiểu khác nhau¹, và chính vì như vậy nên các triết gia chỉ đưa ra được những mệnh đề luẩn quẩn², hoặc ở tình trạng không hiểu ý của nhau, ông nói gà bà nói vịt. Mọi người đều nói về cảm xúc mà không hề đưa ra một định nghĩa nào (tại đang mải định nghĩa những khái niệm khác). Rốt cuộc, họ kết luận rằng mọi thứ chẳng đi được đến đâu, và từ bỏ hi vọng rằng có thể có một bước tiến nào đó trong ngành.
1. Mình gọi là những từ đồng âm khác nghĩa
2. Mình gọi là những từ đồng nghĩa khác âm
Chương 1: một thứ có thẩm mỹ là một thứ có giá trị. Mỹ học thực chất là đạo đức học. Các từ đồng nghĩa khác âm được thống kê lại.
Chương 2: cảm xúc (emotion) và cảm giác (feeling) là hai thứ khác nhau. Cảm xúc là những sự nhận thức sinh ra cảm giác. Cảm xúc thẩm mỹ (aesthetic emotions) chỉ có thể là các cảm xúc tích cực, không thể là cảm xúc tiêu cực. Cảm xúc thẩm mỹ là một loại cảm xúc meta (cảm xúc về cảm xúc). Đối tượng thẩm mỹ chỉ là cách gọi khác của cảm xúc thẩm mỹ.
Chương 3: cảm xúc thẩm mỹ không phải là cảm xúc hằng ngày. Tuy nhiên nó sẽ có những đặc trưng của cảm xúc nó đang tái tạo (resemble) lại. Ví dụ như cảm xúc buồn-thẩm mỹ sẽ có những đặc tính của cảm xúc buồn-thông thường (sadness qualities, sad-making characteristics). Nhưng sự tái tạo này không phải là sự nhân hóa. Khi nói “một bản nhạc buồn” nghĩa là bản nhạc đó làm ta buồn, nhưng nói “một cái cây buồn” thì lại là vì ta nhân hóa nó, và gán cho nó những cảm xúc của ta, mặc dù cả hai câu đều có chung cú pháp.
Giúp nhau thoát nợ
Khi một người cần vay nhiều thì sẽ có 2 nguồn để vay:
- Từ bạn bè, người thân
- Từ các dịch vụ cho vay tín chấp, bất kể đó là vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận
Nhưng:
- Vay từ bạn bè, người thân thì khó mở lời, mà nếu đã mở lời thì cũng có vô số lý do để họ từ chối. Có những người dù có tiền và cũng quan tâm bạn bè nhưng vẫn quan niệm rằng "Không cho vay thì mất bạn. Cho vay rồi còn mất nhanh hơn"
- Vay dịch vụ thì có thể không đủ điều kiện để được vay, hoặc lãi quá cao, hoặc hạn mức không đủ để xử lý vấn đề
Ai cũng biết giải pháp cho chuyện này là góp gió thành bão, nhiều người cùng tham gia hỗ trợ họ. Một trong những cách thường gặp là gây quỹ cộng đồng, như mở tài khoản trên Thiennguyen.app hay GoFundMe rồi vận động mọi người tham gia, chia sẻ. Nhưng giải pháp này có những vấn đề, ở cả phía cá nhân người cho tiền cũng như ở mô hình. Với người cho tiền, dù sự giúp đỡ người khác làm con người cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa, việc mất tiền vẫn làm cho tâm lý của họ bị đau. Với mô hình, nó không chú trọng vào việc xây dựng cộng đồng hay thay đổi hệ thống, mà chỉ dừng ở mức từ thiện.
Song song với việc xây dựng các hình thức kinh tế thay thế phi tư bản, một giải pháp cho tình trạng này là thành lập một quỹ vi mô với mục đích giúp đỡ nhau hơn là kiếm tiền, nhưng vẫn đem lại lợi ích hợp lý cho người cho vay. Nếu bạn đã từng cho bạn bè mình mượn tiền và muốn chuyện này được giải quyết triệt để hơn, bạn có thể cân nhắc tham gia quỹ.