Mình nhận định rằng những người quan tâm nhất tới dự án này là những người (1) muốn nghiêm túc với việc tuân thủ logic, và (2) muốn nghiêm túc với việc đặt mình vào vị trí người khác.
Hãy nói về điều số 2 trước. Khi bạn đặt mình vào vị trí người khác, bạn cần tạm gác lại nhu cầu của bản thân và để cho nhu cầu của họ dẫn dắt suy nghĩ của mình. Nhưng gác lại nhu cầu bản thân không có nghĩa là những nhu cầu của bạn biến mất. Và để cho nhu cầu của họ dẫn dắt không có nghĩa là nó lúc nào cũng hợp lý. Khi nhu cầu của bạn vẫn còn đó, hoặc khi nhu cầu của họ chưa hợp lý, thì bạn sẽ lâm vào một sự bối rối khi không biết phải làm gì cho phải.
Bây giờ hãy nói về điều số 1. Vì bạn biết rằng cứ khăng khăng cho rằng mình đúng là một điều nguy hiểm, bạn sẽ luôn cẩn trọng và giả sử mình đang sai. Nhưng khi bạn nhai đi nhai lại những gì mình nghĩ, bạn sẽ thấy một hiện tượng lạ: những gì mình đã từng nghĩ sẽ được khoác lên một cách diễn đạt mới. Chính sự biến đổi đó vừa là cách để ta thoát ra khỏi vấn đề, vừa làm ta tiếp tục mắc kẹt trong đó.
Tức là, nếu bạn nghiêm túc với hai điều trên, bạn sẽ tự nguyện dấn thân vào một mê cung của ý niệm. Mục tiêu của mình không gì khác ngoài việc giúp đỡ những ai dám bước vào mê cung đó bước ra nhanh hơn. Những bài viết của mình không nhằm mục đích cung cấp kiến thức hay chia sẻ trải nghiệm cá nhân (mặc dù không có chúng thì cũng chẳng có gì để viết), mà để những ai có một cam kết mạnh mẽ với việc trở thành một người lý trí biết nghĩ cho người khác có thể làm được việc đó mà không quá gian lao.
Điều đó cũng có nghĩa là người đọc cần phải có sẵn trải nghiệm về nó thì mới hiểu được hết. Nếu họ chưa từng bước vào mê cung đó thì sẽ rất khó để hiểu được sự liên kết giữa các câu. Ví dụ, khi đọc đoạn thơ sau, có thể có nhiều bạn sẽ thấy nó mơ hồ vô cùng:
Tiểu Cúc này, Tiểu Cúc của ta
Mùa thu nói điều gì rất lạ:
Lá đổ vàng trầm tư sắc lá
Mùa thu nói điều gì rất lạ:
Heo may qua không một chút tình cờ.
Con dế buồn hát một điệu bơ vơ
Dòng sông nhỏ bay về trời làm bão
Lão lang thang lạc nhịp bỗng quay đầu
Thấy cuộc đời vẫn hồn nhiên tấu nhạc.
Nhưng theo mình, đây là đoạn thơ điển hình nhất cho cách tư duy của tác giả, và nếu ai hiểu được sẽ thấy nó biến hóa vô cùng. Từng dòng thơ là một mảnh ký ức trong cuộc đời tác giả/Tiểu Cúc, và nó sẽ được đồng loạt kích hoạt khi tác giả/Tiểu Cúc có một cảm xúc nào đó. Ở đây mình không đi chi tiết, bạn nào muốn hiểu thêm về sự biến hóa đó có thể đọc bài Chuyện Tiểu Cúc.
Một ví dụ khác trong bài Con mắt lạnh như băng:
Nam đang suy nghĩ về Linh. Mối quan hệ của họ thật không lành mạnh chút nào, vì những gì cô nói đều làm cho anh lúc thì như ở trên mây, lúc thì như dưới địa ngục. Nam biết anh cần phải thoát khỏi tình trạng này, nhưng anh phải làm sao đây?
Với đối tượng độc giả mình hướng đến (người có hoàn cảnh tương tự như Nam), thì ngay khi câu “Nam đang suy nghĩ về Linh” được cất lên, trong đầu họ đã bật ngay lên thành “mối quan hệ của họ thật không lành mạnh chút nào”. Họ làm được điều này trước cả khi họ đọc tới câu thứ hai. Và khi họ đọc tới câu thứ hai, thì ngay lập tức họ đã đoán được câu thứ ba là gì. Mắt họ vẫn còn đang ở câu này, nhưng tâm trí họ đã sẵn sàng cho câu sau.
Công việc của mình bây giờ chỉ là điểm lại những gì họ đã nhận ra, và nối những suy nghĩ rời rạc đó thành một hệ thống hoàn chỉnh. Cứ thế cứ thế, từng câu từng chữ như nói hộ những gì họ rất muốn nói mà không biết nói làm sao. Mọi lộn xộn dần trở nên ngăn nắp, và mọi mù mờ bỗng dưng sáng rõ. Khi đó, đầu họ sẽ trông như thế này:
Nếu bạn đã đọc nghiên cứu về góc nhìn của mình, phần writing, bạn sẽ thấy mỗi ý mà mình viết chính là một clearness, và nó sẽ kích hoạt một perspective trong đầu người đọc. Trên màn hình, những clearness như vậy sẽ tạo ra một movement, nhưng với độc giả, họ được đi từ góc nhìn này sang góc nhìn khác. Mình đã phải xây dựng hẳn một cơ sở lý thuyết cho cách viết thế này, và nhờ có nó mình mới có thể hiểu được tập thơ Dấu vết thiên di.
Nếu bạn không có sẵn trải nghiệm đó
Vì đối tượng của mình là những người đang ở giữa sự trăn trở đó, nên nếu bạn không có sẵn nó thì sẽ không quá khó hiểu nếu bạn thấy… khó hiểu. Tức là ngay từ đầu, mình đã chọn hy sinh cái hiểu của bạn cho những ai thật sự cần đến chúng.
Và không chỉ bạn sẽ không hiểu, mà tất cả những sắp xếp của mình sẽ bị đảo lộn hoàn toàn. Ví dụ như khi mình đang nhai đi nhai lại vấn đề ở nhiều cách diễn đạt khác nhau, bạn có thể sẽ thấy nó lòng vòng, lủng củng, lan man. Nhưng sự vật lộn đó là cần thiết để khi mình đưa ra một lập luận nào đó, mọi hệ quả có thể có của nó đã được xét đến. Không có nó bạn không thể phủ định bản thân một cách liên tục. Nó phản ánh tư duy của những người đang ở trong mê cung, những người nghiêm túc với việc tuân thủ logic và đặt mình vào vị trí người khác.
Ngoài ra bạn có thể thấy là mình đang giảng đạo, và trình bày quan điểm của mình như thể nó là sự thật hiển nhiên. Lý do là vì mình sẽ nhìn độc giả bằng con mắt lạnh như băng. Con mắt đó tuy là cách để giúp được người cần được giúp nhất, nhưng với người chưa sẵn sàng hoặc trăn trở nhiều chắc chắn sẽ làm họ thấy cao ngạo. Hơn nữa, để con mắt đó hoạt động hiệu quả, mình cần phải ở tư thế của một người nắm giữ chân lý (con mắt Foucault). Có như thế thì cả tác giả lẫn độc giả mới có thể hoàn toàn để logic dẫn đường mà không bị những thứ khác quấy nhiễu (cái tôi chẳng hạn). Bài Rắc rối của từ bi cũng có đề cập đến chuyện này.
Ở cương vị là tác giả, chỉ có viết như vậy mới làm mình cảm thấy đã. Không phải là mình không biết cách viết suông, mà là với mình cách viết thông thường nó cực kỳ lỏng lẻo và thiếu hấp dẫn. Mà nếu tác giả không ưng bài viết của mình, thì làm sao độc giả thấy đã được?
Nhưng dù sao, mình cũng có nhận thấy ở đây một điều nguy hiểm. Đó là nếu mình có một cái cớ thuận tiện cho việc nói rằng bạn không hiểu là lỗi của bạn chứ không phải của mình, thì nếu mình thật sự viết rối rắm thì sẽ không ai có thể giúp mình nhận ra được điều đó. Nên mình vẫn rất mong các bạn phản hồi cho mình biết mình viết khó hiểu ở đâu. Biết đâu đó lại đúng là cái mình cần thay đổi?
Khi một người đã chịu nhiều nỗi đau đến mức một ngày họ bàng hoàng kết luận rằng họ không còn khả năng để hy vọng thêm một lần nào nữa rồi, thì toàn bộ thế giới xung quanh họ sẽ rùng rùng biến đổi. Một khi họ đã học được rằng mình hoàn toàn bất lực để thay đổi tình hình, thì kèm theo đó họ cũng sẽ có những niềm tin mới để hợp lý hóa sự cam phận của mình. Những niềm tin mới này - tuy gây hại - nhưng lại rất logic, khiến cho họ không những không có động lực để thay đổi, mà còn có động lực để không thay đổi.
Đã có hằng hà sa số những bài viết giải thích những ngộ nhận phổ biến, và cũng đã có hằng hà sa số những dự án thay đổi nhận thức cộng đồng. Nhưng cuộc sống đã cho họ quá đủ trải nghiệm rồi nên họ mới thành ra như thế. Giờ muốn họ thực sự suy nghĩ điều ngược lại thì cần cho họ một sự trải nghiệm mới nhiều gấp đôi, gấp ba. Nên nếu chỉ dừng ở việc hy vọng cái hiểu đúng sẽ đủ khả năng cạnh tranh với cái hiểu sai, còn bản thân những thứ đang dung dưỡng cái sai thì không bị đả động đến, thì chỉ là chữa phần ngọn chứ không phải phần gốc.
Nhưng liệu ai sẽ là người đem lại trải nghiệm nhiều gấp đôi, gấp ba cho họ, khi xã hội vẫn hằng ngày có những ví dụ để tiếp tục khẳng định niềm tin tiêu cực đấy? Tại sao lại phải trông chờ vào những thứ ngẫu nhiên, khi ta hoàn toàn có thể tạo ra môi trường phù hợp cho họ? Và nếu không ta thì ai, khi ta mới là người hiểu rõ họ nhất và nhiều động lực nhất để giúp họ?
Nếu trong tâm trí bạn cũng có một người mà bạn rất muốn giúp họ thay đổi nhưng cảm thấy bế tắc, chúng tôi muốn mời bạn gia nhập Mạng lưới người thân, bạn bè của người có niềm tin tiêu cực để phối hợp cùng những người bạn khác. Đây là các hoạt động của nhóm:
Hỗ trợ 1-1 cho thành viên
Thảo luận các kiến thức liên quan đến sự tác động
Thành lập một cơ sở dữ liệu những người có tiềm năng và sẵn sàng trợ giúp nhau tác động đến cá nhân và cộng đồng người có niềm tin tiêu cực