Đây là quan điểm của dịch giả Nguyễn Đình Thắng, trích ở cuốn Những tìm sâu triết học của Wittgenstein, NXB Domino.
Những tìm sâu triết học của Wittgenstein: trò chơi ngôn ngữ với bản dịch Việt? – Người Đô Thị
Tôi có đặt vấn đề này trong buổi nói chuyện của Midnight Talks với chủ đề Nguồn gốc của người Việt – Góc nhìn ngôn ngữ. Đây là nội dung câu hỏi:
Chúng ta thống nhất với nhau rằng vào thời đó không có khái niệm dân tộc; vào thời đó không có khái niệm người Việt hay người Hán. Nhưng cảm thức về ngôn ngữ Việt và ngôn ngữ Hán thì có tách biệt không? Vì ví dụ như anh John dùng 2 ngôn ngữ, anh sống trong môi trường đa ngữ, giống như những người ở khu vực đồng bằng sông Hồng ngày xưa, nhưng cảm thức tiếng Anh của anh thì vẫn mạnh hơn tiếng Việt. Như vậy có thể nói là anh John không phải là người Việt đúng không? thì vẫn có thể nói gì về hiện tượng này không?
Em có suy nghĩ này khi đọc phần giới thiệu của người dịch trong cuốn Những tìm sâu triết học của Wittgenstein do Trần Đình Thắng dịch. Ở phần này dịch giả có nói là sẽ cố gắng vứt bỏ từ Hán Việt và để tạo từ mới. Có thể mượn từ tiếng Anh hoặc tiếng Đức. Cơ sở của lập luận này không phải là vì vấn đề chủ nghĩa dân tộc, mà là vì dùng từ Hán Việt nó nặng nề, còn dùng từ thuần Việt trong veo hơn. Ví dụ như trong kinh Phật, thay vì nói “ưng vô sở trụ nhi sinh kỳ tâm” không trong veo bằng “không để cái tâm nương vào đâu”. Ngay cả cái tên cuốn sách, thì không dịch chữ investigate là nghiên cứu, mà là tìm sâu. Và em cũng thú thật là em thấy nó bớt nặng nề hơn thật.
Xem phần trả lời ở trong clip phút 2:03:12:
Khi một người đã chịu nhiều nỗi đau đến mức một ngày họ bàng hoàng kết luận rằng họ không còn khả năng để hy vọng thêm một lần nào nữa rồi, thì toàn bộ thế giới xung quanh họ sẽ rùng rùng biến đổi. Một khi họ đã học được rằng mình hoàn toàn bất lực để thay đổi tình hình, thì kèm theo đó họ cũng sẽ có những niềm tin mới để hợp lý hóa sự cam phận của mình. Những niềm tin mới này - tuy gây hại - nhưng lại rất logic, khiến cho họ không những không có động lực để thay đổi, mà còn có động lực để không thay đổi.
Đã có hằng hà sa số những bài viết giải thích những ngộ nhận phổ biến, và cũng đã có hằng hà sa số những dự án thay đổi nhận thức cộng đồng. Nhưng cuộc sống đã cho họ quá đủ trải nghiệm rồi nên họ mới thành ra như thế. Giờ muốn họ thực sự suy nghĩ điều ngược lại thì cần cho họ một sự trải nghiệm mới nhiều gấp đôi, gấp ba. Nên nếu chỉ dừng ở việc hy vọng cái hiểu đúng sẽ đủ khả năng cạnh tranh với cái hiểu sai, còn bản thân những thứ đang dung dưỡng cái sai thì không bị đả động đến, thì chỉ là chữa phần ngọn chứ không phải phần gốc.
Nhưng liệu ai sẽ là người đem lại trải nghiệm nhiều gấp đôi, gấp ba cho họ, khi xã hội vẫn hằng ngày có những ví dụ để tiếp tục khẳng định niềm tin tiêu cực đấy? Tại sao lại phải trông chờ vào những thứ ngẫu nhiên, khi ta hoàn toàn có thể tạo ra môi trường phù hợp cho họ? Và nếu không ta thì ai, khi ta mới là người hiểu rõ họ nhất và nhiều động lực nhất để giúp họ?
Nếu trong tâm trí bạn cũng có một người mà bạn rất muốn giúp họ thay đổi nhưng cảm thấy bế tắc, chúng tôi muốn mời bạn gia nhập Mạng lưới người thân, bạn bè của người có niềm tin tiêu cực để phối hợp cùng những người bạn khác. Đây là các hoạt động của nhóm:
Hỗ trợ 1-1 cho thành viên
Thảo luận các kiến thức liên quan đến sự tác động
Thành lập một cơ sở dữ liệu những người có tiềm năng và sẵn sàng trợ giúp nhau tác động đến cá nhân và cộng đồng người có niềm tin tiêu cực