Naïve realism là gì?
Trong tâm lý học xã hội, naïve realism là một xu hướng tin rằng ta những gì ta thấy ở thế giới xung quanh là khách quan và không thiên kiến, và thấy những ai bất đồng với mình là chưa hiểu rõ vấn đề, thiếu logic hoặc có thiên kiến. Nó được xem là một trong bốn khám phá quan trọng nhất trong ngành.
Ba yếu tố để tạo nên một naïve realist:
- Tin rằng họ thấy thế giới một cách khách quan và không thiên kiến
- Kỳ vọng những người khác cũng sẽ đi đến một kết luận tương tự, miễn là họ cũng được cung cấp cùng một lượng thông tin và diễn giải nó theo cách hợp lý
- Giả định rằng những những không có cùng cách suy nghĩ như vậy là do thiếu thông tin, thiếu logic, hoặc có thiên kiến
Naïve realism và người sử dụng logic
Với định nghĩa của naïve realism ở trên, hai yếu tố dưới cùng là kết quả tất yếu của việc sử dụng logic. Câu hỏi đặt ra là: liệu yếu tố đầu tiên cũng là vậy hay không?
Theo hiểu biết của tôi, logic chỉ nghiên cứu về mối quan hệ giữa các mệnh đề, không phải chân trị của giả thiết. Ví dụ, nếu ta có tam đoạn luận sau:
Mọi con người đều là xe máy
Socrates là một con người
Socrates là một cái xe máy
Vậy thì logic chỉ xác nhận là kết luận phù hợp với giả thiết, chứ không nói là kết luận là một điều có thật. Ngay cả khi tiền đề “mọi con người đều là xe máy” là một kết quả khoa học, thì người sử dụng logic cũng luôn cần phải giả định là có khả năng nó sai.
Tuy nhiên, nếu họ đã kiểm tra tới kiểm tra lui tiền đề đó và thấy tiền đề đó không sai, thì họ buộc phải tin là kết luận của họ là khách quan và không thiên kiến. Điều này càng đúng hơn nữa trong trường hợp người sử dụng logic biết được những thiên kiến và bóp méo rất con người của mình, và đã làm hết mọi thứ để kiểm tra liệu mình có đang sai không. Cái niềm tin rằng họ khách quan và niềm tin rằng họ có thể sai không loại trừ nhau. Nếu họ là người có niềm tin vào các quy luật của logic, họ cũng cần có niềm tin rằng họ đang khách quan.
Nói cách khác, có 3 mệnh đề tồn tại song song với hệ mệnh đề cụ thể mà một người sử dụng logic cần phải xử lý:
- A: Họ tuân thủ các quy luật logic (luật đồng nhất, luật mâu thuẫn, v.v.)
- B: Họ biết rằng họ có thể sai
- C: Họ khách quan và không thiên kiến
Tôi nghĩ rằng chỉ cần dùng A là đủ để kết luận C (hoặc thậm chí có thể A ⇔ C). B là một lớp lọc có thêm để chắc chắn rằng (a) A thực sự tồn tại, (b) các tiền đề của vấn đề cụ thể là chính xác, và (c) không một tiền đề ngầm nào chưa được nêu ra. Nhưng B lại làm người sử dụng logic thiếu tự tin khi họ cần đến nó nhất. Mệnh đề B làm cho A đáng tin hơn và làm C không đáng tin, mặc dù cả A và C thực chất là một. Và nếu một người đã có thể kết luận là họ có C, vậy thì theo định nghĩa, họ là một naïve realist.
Đọc thêm: Does following logic necessarily require one to conclude that they are objective and have no bias?
Giúp nhau thoát nợ
Khi một người cần vay nhiều thì sẽ có 2 nguồn để vay:
- Từ bạn bè, người thân
- Từ các dịch vụ cho vay tín chấp, bất kể đó là vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận
Nhưng:
- Vay từ bạn bè, người thân thì khó mở lời, mà nếu đã mở lời thì cũng có vô số lý do để họ từ chối. Có những người dù có tiền và cũng quan tâm bạn bè nhưng vẫn quan niệm rằng "Không cho vay thì mất bạn. Cho vay rồi còn mất nhanh hơn"
- Vay dịch vụ thì có thể không đủ điều kiện để được vay, hoặc lãi quá cao, hoặc hạn mức không đủ để xử lý vấn đề
Ai cũng biết giải pháp cho chuyện này là góp gió thành bão, nhiều người cùng tham gia hỗ trợ họ. Một trong những cách thường gặp là gây quỹ cộng đồng, như mở tài khoản trên Thiennguyen.app hay GoFundMe rồi vận động mọi người tham gia, chia sẻ. Nhưng giải pháp này có những vấn đề, ở cả phía cá nhân người cho tiền cũng như ở mô hình. Với người cho tiền, dù sự giúp đỡ người khác làm con người cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa, việc mất tiền vẫn làm cho tâm lý của họ bị đau. Với mô hình, nó không chú trọng vào việc xây dựng cộng đồng hay thay đổi hệ thống, mà chỉ dừng ở mức từ thiện.
Song song với việc xây dựng các hình thức kinh tế thay thế phi tư bản, một giải pháp cho tình trạng này là thành lập một quỹ vi mô với mục đích giúp đỡ nhau hơn là kiếm tiền, nhưng vẫn đem lại lợi ích hợp lý cho người cho vay. Nếu bạn đã từng cho bạn bè mình mượn tiền và muốn chuyện này được giải quyết triệt để hơn, bạn có thể cân nhắc tham gia quỹ.