Tên gọi
Bệnh này được biết nhiều hơn với cái tên rối loạn nhân cách ranh giới (borderline personality disorder – BPD). Cái tên “ranh giới” là do ngày xưa người ta tưởng nó là bệnh nằm ở giữa loạn thần kinh chức năng (neurosis) và loạn tâm thần (psychosis), rồi từ đó bị kẹt lại cho tới bây giờ. Mình ủng hộ việc gọi tên cho đúng, nên sẽ gọi nó là rối loạn nhân cách tâm trạng không ổn định (emotional unstable personality disorder – EUPD).
Dấu hiệu nhận biết
Một người sẽ được chẩn đoán là có EUPD nếu có ít nhất 5 trên 9 dấu hiệu sau:
- Làm đủ chuyện điên rồ để không bị bỏ rơi, dù nó có thật hay không
Frantic efforts to avoid real or imagined abandonment - Có các mối quan hệ (không nhất thiết là yêu đương) kịch tính và không bền vững
Unstable and intense interpersonal relationships - Không biết đâu mới thật sự là chính mình
Lack of clear sense of identity - Bị kích động bởi những thứ có khả năng gây hại cho bản thân, ví dụ như nghiện rượu, tình dục không an toàn, ăn trộm, lái xe bất cần đời, ăn vô tội vạ
Impulsiveness in potentially self-damaging behaviors, such as substance abuse, sex, shoplifting, reckless driving, binge eating - Lâu lâu lại cắt tay hoặc dọa tự tử
Recurrent suicidal threats or gestures, or self-mutilating behaviors - Tâm trạng thay đổi thất thường và phản ứng cực đoan với những khó khăn chỉ mang tính tạm thời
Severe mood shifts and extreme reactivity to situational stresses - Luôn cảm thấy trống rỗng
Chronic feelings of emptiness - Thường giận dữ một cách vô lý hoặc quá quắt
Frequent and inappropriate displays of anger - Hoang tưởng hoặc mất liên hệ với thực tại trong thời gian ngắn
Transient, stress-related feelings of unreality or paranoia
9 biểu hiện này có thể được gom lại thành 4 nhóm chính:
- Tâm trạng không ổn định (dấu hiệu 1, 6, 7, 8)
Mood instability (criteria 1, 6, 7, and 8) - Có hành vi nguy hiểm hoặc kịch tính không kiểm soát được (dấu hiệu 4 và 5)
Impulsivity and dangerous uncontrolled behavior (criteria 4 and 5) - Các mối quan hệ không cho thấy sự lành mạnh trong đó (dấu hiện 2 và 3)
Interpersonal psychopathology (criteria 2 and 3) - Méo mó trong suy nghĩ và nhận thức (dấu hiệu 9)
Distortions of thought and perception (criterion 9)

Thông tin trong khung xanh này được lấy từ cuốn I hate you–don’t leave me: understanding the borderline personality.
Tài liệu tham khảo
- Sách:
- Kreisman, J. J., & Straus, H. (2010). I hate you–don’t leave me: understanding the borderline personality. New York, NY: Penguin.
- Mason, P. T., & Kreger, R. (2010). Stop walking on eggshells: taking your life back when someone you care about has borderline personality disorder. New Harbinger Publications: Oakland, CA.
- Video ngắn: Borderline Personality Disorder (2017)
- Phim:
- Borderline (2018): phim tiếng Pháp, phụ đề tiếng Anh. Lưu ý có nhiều cảnh tình dục: https://123movie.cx/movie/borderline-2008-wzm0e4j/watching.html
- Mr. Nobody: A boy stands on a station platform as a train is about to leave. Should he go with his mother or stay with his father? Infinite possibilities arise from this decision. As long as he doesn’t choose, anything is possible.
- Category:Borderline personality disorder in fiction – Wikipedia
Cách trị liệu
Về phương pháp trị liệu hiệu quả nhất là liệu pháp hành vi biện chứng (dialectical behavior therapy). Bạn có thể xem thêm các clip minh họa sau:
Nòng cốt của liệu pháp này là các khái niệm chánh niệm (mindfulness) và từ bi (loving-kindness) của Phật. Ở nước ngoài thì còn khó, chứ ở Việt Nam thì nhiều ê hề. Các bạn cứ tìm hiểu chúng trước cho đỡ tốn tiền.
Các cộng đồng hỗ trợ
Tiếng Anh
Tiếng Việt
- Mary Tươi rói và Tâm lý học
- VNPSY Community – Cộng đồng Tâm lý học Việt Nam
- DIỄN ĐÀN TÂM LÝ HỌC
- WhyPSYCHOLOGY
- Mindful Self-Compassion in Vietnam
Nhóm do mình lập: Rối loạn nhân cách tâm trạng không ổn định – BPD