Năm mầu khiến người mù mắt.
Năm giọng khiến người điếc tai.
Năm mùi khiến người tê lưỡi.
Sải ngựa săn bắn,
Khiến lòng người hoá cuồng.
(Lão Tử, Đạo Đức Kinh)
Một trong những lý do quan trọng để tôi làm dự án Quả Cầu này là để làm rõ những quan điểm của Đạo giáo (và cả Phật giáo) theo kết quả khoa học.
Một mặt, tôi thấy các kết luận của Đạo giáo như đoạn trích phía trên đều hợp lý và hay. Nhưng mặt khác, có vẻ như tiềm tàng trong đó có gì đó kiêu kiêu và ngụy biện. Nhiều người dùng những chỉ trích “xưa như Trái đất” để cho rằng khoa học không thể với tới thứ họ thấy, và điều đó làm họ không thấy được khoa học hiện nay đã làm được những gì và đi được những đâu (the state of the art of science). Sau mấy trăm nay như vậy mà vẫn cho rằng tư duy lý tính vẫn dậm chân tại chỗ thì tài thật. Trang Tử mà nghe được chắc phá ra cười vì họ không thấy rằng trong cái này đã có cái kia, cái này đi đến cùng sẽ hóa thành cái kia. Chỉ cần tinh ý một chút sẽ thấy những gì họ nói đều dựa trên những ý niệm khoa học đã nhìn ra từ lâu.
Nhưng làm sao lại có thể trách họ được, khi “phe” khoa học thậm chí còn chẳng trình ra cho họ thứ họ cần thấy? Rõ ràng, “phe” Đạo giáo vẫn có cái lý của họ, và với trình bày kiến thức như hiện nay, thì không thể trách họ cho rằng tư duy khoa học là vô ích. Làm sao lại có thể nói là họ kiêu kiêu và ngụy biện, khi mục đích của Đạo giáo là để hết kiêu kiêu và ngụy biện?
Tức là cả hai bên nhìn nhau, khó chịu với nhau, nhưng đều không thể chỉ ra được bên kia sai ở đâu. Họ càng tìm ra lỗi sai, thì lỗi sai đó đều biến đi thành một hình thù khác, một lối diễn đạt khác. Cứ như thế mà luẩn quẩn không tới đâu. Thứ duy nhất còn đọng lại là một sự không thỏa mãn không thể giải tỏa được.
Khi tôi nói là dự án này làm rõ những quan điểm của Đạo giáo theo kết quả khoa học, có phải ý tôi là khoa học đã đủ khả năng để giải thích được toàn bộ? Tôi xin được phép nói là có. Tuy nhiên, để có thể giải thích một cách triệt để và thỏa mãn cả hai bên, thì cần phải chú ý vào những lĩnh vực mà thị trường sách phổ biến kiến thức khoa học hiện nay chưa chú trọng để giới thiệu. Mà nếu thị trường đó đại diện cho những gì người trong ngành muốn người ngoài ngành biết, thì nó cũng có thể xem như những gì người làm khoa học nghĩ về những gì họ đang làm. Nói cách khác, chính những người làm về nó cũng cần thay đổi tư duy của mình. Còn nếu không, thì dù có thêm vô số những cuộc “đối thoại Đông – Tây” nữa, tôi nghĩ cũng sẽ không đi được tới đâu cả. Phải nhấn mạnh đến sự ghi nhớ, chú ý, và biến đổi nghĩa của từ mới mong tìm được một đột phá nào đó.
Đây là những bài viết thể hiện những tìm tòi của tôi để đi tới đột phá đó:
- Tại sao “đúng sai miễn bàn” lại không phải là quan điểm của Đạo giáo?
- Tại sao Đạo giáo lại đề cao sự học?
- Khi đạo sĩ gặp rối loạn tâm lý
- Rắc rối của từ bi
- Tóm tắt cuốn Vô vi như là một ẩn dụ tri nhận và lý tưởng tinh thần thời Chiến Quốc
- Phản biện cuốn Cuộc cách mạng một cọng rơm
- Bài tiếng Anh: Connections between cognitive linguistics, cognitive psychology, Buddhism and Daoism
Các câu hỏi
⬛ Về mặt triết học
- Tâm lý học hoặc khoa học nhận thức sẽ nói gì về quan niệm “chỉ có cảm nhận trực tiếp mới cho ta hiểu biết trọn vẹn”?
- Ngôn ngữ học sẽ nói gì về quan niệm “ngôn ngữ không thể diễn đạt chính xác”?
- Khoa học chính trị sẽ nói gì về các quan điểm của đạo gia và pháp gia?
- Logic học sẽ nói gì về tứ cú trong đại thừa?
- Các trường phái triết học khác nhau nói gì về quy luật nhân quả? Về thuyết âm dương? Về thuyết nhất nguyên?
- Thông diễn học sẽ nói gì về việc nhận biết, đánh giá xem một người có ngộ đạo/giác ngộ hay không?
- Vật lý sẽ nói về sắc như thế nào?
- Duy thức học và khoa học nhận thức giống và khác nhau thế nào?
- Trường phái hậu hiện đại sẽ nói gì về phật giáo? Diễn ngôn giải thoát và giác ngộ hoạt động như thế nào?
⬛ Về mặt thực hành
- Có những cuộc đối thoại nào giữa những người theo nguyên thuỷ và những người theo đại thừa nào về mâu thuẫn giữa hai phái mà làm cho mình học hỏi được nhiều nhất?
- Thiền trong thiền tông, thiền trong nguyên thủy giống và khác nhau thế nào? Chánh niệm của phật giáo và chánh niệm trong quan điểm của Jon Kabat-Zinn khác nhau thế nào?
- So với các hình thức trị liệu tâm lý khác, việc tu tập có hiệu quả như thế nào trong việc chữa lành?
- Nếu như việc sử dụng triết học phương Đông cũng tuỳ vào sự phù hợp thời điểm, thì thời điểm nào là nó không phù hợp?
- Các tôn giáo khác như Công giáo học tập Phật giáo như thế nào?
Rất mong nhận được sự quan tâm, nhận xét, giúp đỡ của mọi người.
Khi một người đã chịu nhiều nỗi đau đến mức một ngày họ bàng hoàng kết luận rằng họ không còn khả năng để hy vọng thêm một lần nào nữa rồi, thì toàn bộ thế giới xung quanh họ sẽ rùng rùng biến đổi. Một khi họ đã học được rằng mình hoàn toàn bất lực để thay đổi tình hình, thì kèm theo đó họ cũng sẽ có những niềm tin mới để hợp lý hóa sự cam phận của mình. Những niềm tin mới này - tuy gây hại - nhưng lại rất logic, khiến cho họ không những không có động lực để thay đổi, mà còn có động lực để không thay đổi.
Đã có hằng hà sa số những bài viết giải thích những ngộ nhận phổ biến, và cũng đã có hằng hà sa số những dự án thay đổi nhận thức cộng đồng. Nhưng cuộc sống đã cho họ quá đủ trải nghiệm rồi nên họ mới thành ra như thế. Giờ muốn họ thực sự suy nghĩ điều ngược lại thì cần cho họ một sự trải nghiệm mới nhiều gấp đôi, gấp ba. Nên nếu chỉ dừng ở việc hy vọng cái hiểu đúng sẽ đủ khả năng cạnh tranh với cái hiểu sai, còn bản thân những thứ đang dung dưỡng cái sai thì không bị đả động đến, thì chỉ là chữa phần ngọn chứ không phải phần gốc.
Nhưng liệu ai sẽ là người đem lại trải nghiệm nhiều gấp đôi, gấp ba cho họ, khi xã hội vẫn hằng ngày có những ví dụ để tiếp tục khẳng định niềm tin tiêu cực đấy? Tại sao lại phải trông chờ vào những thứ ngẫu nhiên, khi ta hoàn toàn có thể tạo ra môi trường phù hợp cho họ? Và nếu không ta thì ai, khi ta mới là người hiểu rõ họ nhất và nhiều động lực nhất để giúp họ?
Nếu trong tâm trí bạn cũng có một người mà bạn rất muốn giúp họ thay đổi nhưng cảm thấy bế tắc, chúng tôi muốn mời bạn gia nhập Mạng lưới người thân, bạn bè của người có niềm tin tiêu cực để phối hợp cùng những người bạn khác. Đây là các hoạt động của nhóm:
Hỗ trợ 1-1 cho thành viên
Thảo luận các kiến thức liên quan đến sự tác động
Thành lập một cơ sở dữ liệu những người có tiềm năng và sẵn sàng trợ giúp nhau tác động đến cá nhân và cộng đồng người có niềm tin tiêu cực